Kategorie
Literatura nordycka

Książki o Szwecji, dzięki którym zajrzysz w szwedzką duszę

Chcesz poznać prawdę o Szwecji? Odkryć jej tajemnice, zajrzeć w duszę Szwedom, przyjrzeć się ich przeszłości i zrozumieć obecną Szwecję? Oto książki, które musisz przeczytać, żeby zrozumieć fenomen szwedzkości i odpowiedzieć sobie na pytanie, kim są Szwedzi, na czym polega ich siła, gdzie tkwią ich słabości.

SREBRNA MASKA. BIOGRAFIA KRÓLOWEJ KRYSTYNY – PETER ENGLUND

Nie da się zrozumieć współczesnej Szwecji bez sięgnięcia po jej historię. To tam kryją się decydujące szczegóły, które mają wpływ na obecną Szwecję. Ta biografia opowiada o jednej z najważniejszych kobiet w historii kraju. Przez jednych podziwiania, przez innych znienawidzona. Miała szczęście trafić na dociekliwego i niesamowicie zdolnego naukowca. Peter Englund zasłynął nie tylko jako pierwszy stały sekretarz Akademii Szwedzkiej, który chodził w dżinsach, prowadził blog, poszedł na tacierzyńskie i pracował dla szwedzkiego wywiadu (Więcej w: Jak szpieg, bloger, historyk, pisarz został stałym sekretarzem Akademii Szwedzkiej, czyli Peter Englund). Największą sławę zyskał genialnymi książkami historycznymi, w których fakty, wydarzenia i detale układają się w plastyczny, żywy obraz epoki. Tu postaci historyczne naprawdę ożywają, a Englund na nowo odczytuje źródła wydobywając z nich fascynujące szczegóły. Musicie poznać jego biografię o królowej Krystynie, wytrawnym strategu, charyzmatycznej kobiecie, która wolała czytać książki niż wyjść za mąż.

ASTRID LINDGREN. OPOWIEŚĆ O ŻYCIU I TWÓRCZOŚCI – MARGARETA STRÖMSTEDT

Miłość do literatury szwedzkiej często zaczyna się wraz z poznaniem Astrid Lindgren. Ale książka o Pippi o mało, a by się nie ukazała odrzucona przez Wydawnictwo Bonnier. Biografia Astrid Lindgren udowadnia, że poczucie humoru i silna wewnętrzna motywacja potrafi pokonać wszelkie przeszkody. Nazwana „niekulturalnym beztalenciem”, z pokorą znosząca łatki demoralizującej pisarki, robiła swoje. Trochę podobnie do bohaterów jej książek. Nie da się zrozumieć Szwecji bez poznania Astrid Lindgren. To też świetna historia o tym, jak Szwecja stała się krajem słynącym z najlepszych praw dziecka.

JA NIE JESTEM MIRIAM – MAJGULL AXELSSON

Historia dziewczynki romskiej, która przybrała tożsamość Żydówki, żeby przeżyć Zagładę poruszy najbardziej zatwardziałe serca. Sama Majgull Axelsson (Daleko od Niflheimu, Lód i woda, woda i lód, Pępowina, Ta, którą nigdy nie byłam) powie, że to jej najlepsza powieść. Docenią ją szwedzcy blogerzy przyznając „Ja nie jestem Miriam” tytuł najlepszej książki 2014 roku. Axelsson wielokrotnie w wywiadach mówiła, że zrezygnowała z dziennikarstwa, żeby docierać z prawdą do większego grona odbiorców. Zrobiła to z fenomenalnym powodzeniem, stając się wizytówką szwedzkiej literatury. Jej powieść poruszy trudny dla Szwedów temat prześladowań Romów, który jak pokazuje rzeczywistość nie jest tylko przeszłością sfabularyzowaną na rzecz tej przejmującej powieści.

W LESIE WIEDEŃSKIM WCIĄŻ SZUMIĄ DRZEWA – ELISABETH ÅSBRINK

Spokrewniony z Hitlerem, zaczytywał się w czasopiśmie Josepha Goebbelsa, członek szwedzkiej partii nazistowskiej, czyli Ingvar Kamprad, założyciel IKEA. To mocny reportaż o jego niecodziennej przyjaźni z żydowskim chłopcem, który po nocy kryształowej zostanie uratowany i trafi do gospodarstwa Kampradów. Nie przez przypadek tam, w końcu w rodzinie Ingvara mówi się po niemiecku. Tego reportażu wielu Szwedów nie daruje Elisabeth Åsbrink, ale to nie przeszkadzało im przyznać reportażystce najważniejszą nagrodę literacką Augustpriset w kategorii literatury faktu.

KRÓTKI PRZYSTANEK W DRODZE Z AUSCHWITZ – GÖRAN ROSENBERG

Ten wyjątkowy reportaż to przejmująca podróż po faktach. Co działo się z osobami, które na miesiąc przed końcem drugiej wojny światowej zostały przewiezione z obozów koncentracyjnych w białych autobusach do Szwecji? Czy zostali faktycznie ocaleni? Jak wyglądało ich późniejsze życie w Szwecji? Akcja białych autobusów miała być świetnym PR-owym rozwiązaniem odwracającym oczy świata od postawy Szwecji i jej kontaktów handlowych z Niemcami. Potęga gospodarcza Szwecji rozkwita za sprawą niekończącego się zapotrzebowania na dostawy dla armii. Rosenberg ujawnia hipokryzję zwycięzców i sytuację pozornie przegranych. Na szachownicy jego faktów, drobiazgowego śledztwa historycznego, w obliczu osobistych doświadczeń rysuje się zafałszowana gra polityków, w której jeśli nie chcecie brać udziału, to koniecznie musicie przeczytać ten reportaż.

CÓRKI GÓR – ANNA JÖRGENSDOTTER

Przepiękna powieść o tym jak zmieniała się powojenna Szwecja aż do końca lat 50. Opisana tutaj historia miłosna jest pretekstem do pokazania Szwecji tuż przed ogromną zmianą obyczajową. Na razie wszyscy tkwią w swoich rolach, posłuszni scenariuszom, które pisze społeczeństwo. Ale pojawiają się pierwsze wyłomy, pierwsze symptomy nowego, które zbliża się nieuchronnie i za chwilę całkowicie odmieni ten kraj na Północy.

MORDERCA BEZ TWARZY – HENNING MANKELL

Gdy świat dowiedział się o Kurcie Wallanderze, komisarz z Ystad miał 43 lata. Ferment, który miał wówczas miejsce w Szwecji najlepiej literacko oddaje Henning Mankell (Grząskie piaski) w pierwszym tomie, otwierającym najsłynniejszą szwedzką serię kryminalną. Ktoś, kto chce zrozumieć fenomen szwedzkiego kryminału musi obowiązkowo poznać Mankella. To szkoła sama w sobie. Dzisiaj to pisarz legenda, przed którym musi ugiąć kolana każdy adept mrocznego pisania. Mówił o Szwecji ponurej, zaglądając w najciemniejsze zakątki szwedzkiej duszy. Pisał o problemach, które nie dawało się inaczej rozwiązać. Nagłaśniał je, zmieniał ich optykę, nazywał rzeczy po imieniu, szukając najlepszego literackiego sposobu na naprawienie zła, z którym przestało sobie radzić państwo, rząd i wszystkie służby.

MĘŻCZYZNA Z LASEREM. HISTORIA SZWEDZKIEJ NIENAWIŚCI – GELLERT TAMAS

Wydarzenia, które ogniskowały w „Mordercy bez twarzy” znajdziecie właśnie tutaj. To reportaż o Szwedzie, który w latach 90. polował na imigrantów na ulicach Sztokholmu i Uppsali. Około 20 lat później Norweg Anders Behring Breivik (Więcej w: „Jeden z nas. Opowieść o Norwegii” Åsne Seierstad, „Utoya, 22 lipca” – Erik Poppe) zainspiruje się jego morderczą przeszłością. Historia Johna Ausoniusa to jednocześnie opowieść o państwie szwedzkim, które się radykalizuje w przerażający sposób, zatracając swoją niewinność. Jak doszło do tego, że Szwed z rodziny imigranckiej staje się zabójcą imigrantów? Co to znaczy być innym i wychowywać się w Szwecji? Gellert Tamas towarzyszy swojemu bohaterowi bardzo blisko, rozpracowując jego przeszłość i akta spraw, śledztw. A wszystko rozgrywa się przecież zaledwie kilka lat po zabójstwie premiera Olofa Palmego. Napięcie polityczne, wrzące nastroje społeczne, wszystko to składa się na piorunujący obraz Szwecji lat 90. A na deser najlepsza dawka śledztwa dziennikarskiego, z wyśrubowanym tempem i niemal powieściową narracją.

STIEG LARSSON. MĘŻCZYZNA, KTÓRY ODSZEDŁ ZBYT SZYBKO – BARRY FORSHAW

Jeśli Maj Sjöwall i Per Wahlöö byli dziadkami, Henning Mankell ojcem sukcesu szwedzkiego kryminału, to niewątpliwie synem, który ten sukces rozkręcił do poziomu histerii jest właśnie Stieg Larsson. Dziennikarz, samotny szeryf, szukający sprawiedliwości. Walczący i inwigilujący ugrupowania nacjonalistyczne, w które postanowił uderzyć na niespotykaną skalę. Jego powieści ujawniły naprawdę najmroczniejsze sprawy i problemy w Szwecji. Jeśli są książki, które zmieniły jakiś kraj, to jest nią niewątpliwie trylogia Stiega Larssona. Ta biografia to kompendium wiedzy w pigułce o pisarzu, którzy na zawsze zmienił oblicze literackiej Szwecji.

POLSKI HYDRAULIK I INNE OPOWIEŚCI ZE SZWECJI – MACIEJ ZAREMBA

Maciej Zaremba patrzy na Szwecję bardzo krytycznie. Jako imigrant, któremu przyszło pokonywać żmudną drogę po drabinie społecznej, począwszy od pracownika fizycznego, ma bliską człowieka perspektywę. Ładunek krytycyzmu i surowego osądu współczesnej Szwecji to już marka, jaką wyrobił sobie ten szwedzki reportażysta polskiego pochodzenia. Pisze o rzeczach, o jakich nikt wcześniej nie odważył się pisać.

SZWEDZI. CIEPŁO NA PÓŁNOCY – KATARZYNA MOLĘDA

Była konsul RP, po wielu latach pobytu w Sztokholmie pisze książkę o Szwedach, która staje się z miejsca bestsellerem. Dowcipna i tryskająca pozytywną energią książka o Szwecji, w której jak w komedii romantycznej wszystko dobrze się kończy. To świetny miniporadnik o tym, jak ugryźć Szwecję i się nią zachłysnąć, jacy są Szwedzi i co ich bawi, a co irytuje, jak żyją, spędzają czas. Dla zakochanych w Północy, dla niepoprawnych optymistów, dla wszystkich, którzy dla odmiany chcą przyglądnąć się wyłącznie jasnym stronom Szwecji.

OSTATNIA WOLA SONJI – ÅSA HELLBERG

Fjällbacka ma dwie królowe, jedną z nich jest Åsa Hellberg, niekwestionowana królowa literatury feel good dla kobiet 50+. Czytanie jej książek daje efekt porównywalny z kieliszkiem szampana: lekko oszołamia, szybko się czyta i zostawia słodkie wspomnienia. Ale śmiejąca się zaraźliwym śmiechem Hellberg na poważnie zrewolucjonizowała szwedzki rynek książki, wprowadzając do literatury kobiety 50+ i dając im pełne prawo do czerpania z życia garściami.

BEZ OPAMIĘTANIA – LENA ANDERSSON

Ostatnią książką, która wywołała taki ferment w Szwecji była chyba „Spowiedź szaleńca” Strindberga. Lena Andersson napisała rzecz o której mówiła cała Szwecja. „Bez opamiętania” (9 powodów, dla których szwedzki bestseller Leny Andersson przeszedł w Polsce bez echa) towarzyszyła atmosfera skandalu. Książka stała się sprzedażowym hitem i zdobyła najważniejszą szwedzką nagrodę literacką Augustpriset. Jak opowieść o romansie młodej dziewczyny ze starszym od niej, znanym artystą mogła rozpętać tyle plotek i niejednoznacznych aluzji? Istniało podejrzenie, że Andersson mści się literacko na swoim byłym kochanku. Niezależnie od prawdy, bo sama autorka odżegnywała się od takich pomówień, udało jej się w prostej formie oddać dramat trudnej, bo odrzuconej miłości i opisać skomplikowane mechanizmy manipulacji i szantażu emocjonalnego, którymi mężczyźni trzymają przy sobie na krótkiej smyczy zakochane kobiety. I za to, tę powieść pokochały Szwedki, które wprawdzie wywalczyły sobie równe prawa, ale wciąż w miłości są tak samo bezwolne jak reszta nieszczęśliwie zakochanego świata.

CO NAS NIE ZABIJE – DAVID LAGERCRANTZ 

Emocje wokół historii Ester i Hugo z powieści Leny Andersson zaledwie się uspokoiły a wybuchł kolejny skandal. Szwedzi długo nie mogli wybaczyć Davidowi Lagercrantzowi, że zbezcześcił literacką spuściznę po Stiegu Larssonie dopisując ciąg dalszy do słynnego „Millennium”. Trylogia przedwcześnie zmarłego pisarza przypieczętowała sukces szwedzkiego kryminału na świecie. Żadna inna książka nie miała takiej komercyjnej siły, żeby wyciągnąć z zapaści szwedzki rynek książki, który podniósł się z kolan dopiero po podsumowaniu wyników sprzedaży kontynuacji „Millennium”. Nikt do tej pory nie zaplanował tak precyzyjnej i na taka skalę akcji marketingowej książce, która odmieniła na zawsze rynek i myślenie o PR.

KRÓLIK, KTÓRY CHCE ZASNĄĆ – CARL-JOHAN FORSSÉN EHRLIN

Książka, która pomaga rodzicom w usypianiu dzieci. Jej historia jest typowym przykładem sukcesu po szwedzku. Jej autor krok po kroku zdobywał wiedzę z zakresu psychologii, pedagogiki, którą rozwijał na kursach z technik relaksacyjnych, rozczytując się w literaturze poświęconej rozwojowi osobistemu. Kolejnym etapem było zdobycie przez niego certyfikatu NLP. Pomysł na książkę dopracowywany był latami. Finalna wersja zawojowała świat. W dodatku autor wydał ją własnym sumptem, samodzielnie zajmując się promocją. Bez wielkich pieniędzy, sztabów PR wydał książkę, która stale podbija kolejne kraje, udowadniając, że ciężką pracą, silną motywacją, wiedzą i dobrym pomysłem można odnieść sukces na rynku książki, który gdy Carl-Johan Forssén Ehrlin cieszył się z kolejnych sprzedanych egzemplarzy, przeżywał przecież światowy kryzys.

AŻ GNIEW TWÓJ MINIE – ÅSA LARSSON

Gdy Åsa Larsson poruszyła w literaturze kwestię pozorowanej neutralności Szwedów w czasie drugiej wojny światowej, jej odważny kryminał zaledwie otarł się o wielką historię, ale udało mu się wywołać burzę. Dyskutowano, rozmawiano. Wreszcie na poważnie i z chęcią zrozumienia swojej przeszłości. To właśnie takie pisarki, jak Larsson przypieczętowały sukces szwedzkiego kryminału, z odległymi śnieżnymi pustkowiami, małymi społecznościami i drzemiącymi w nich podskórnie problemami.

STULATEK, KTÓRY WYSKOCZYŁ PRZEZ OKNO I ZNIKNĄŁ – JONAS JONASSON

Prawdopodobnie najlepiej sprzedający się szwedzki debiut wszech czasów. Ta utrzymana w konwencji komedii przygodowej powieść jest jednocześnie bardzo lekką i przystępną lekcją historii Szwecji w pigułce. Stulatek Allan Karlsson ucieka z domu starców i wplątuje się w serię zabawnych sytuacji. Ucieczkę staruszka śledzimy na zmianę z jego wspomnieniami, a te przypominają bardzo przygody Forresta Gumpa. Nie zabraknie więc wielkiej historii, sławnych ludzi w zupełnie nowej i humorystycznej odsłonie.