Szwedzcy ministrowie nie kłamią. Ich działanie i pracę stale monitoruje komisja, która ministra niewywiązującego się ze swoich zadań może postawić przed sądem. Oprócz komisji, nad etyką pracy rządu czuwają też posłowie i posłanki. Jest możliwe, że minister wprowadzi w błąd opinię publiczną, ale jest niemożliwe, że ujdzie mu to płazem. Szwedzka demokracja jest bowiem wrażliwa na kłamstwa, które tępi na każdym kroku. A jak szybko działa mogliśmy się przekonać kilka dni temu, gdy wicepremiera Szwecji i jednocześnie ministra ds. energetyki i biznesu Ebba Busch przekazała błędną informację.
Nowe prawo w Szwecji
Od 1 stycznia 2025 obowiązuje w Szwecji nowe prawo, dzięki któremu można będzie brać pod uwagę zeznania anonimowych świadków w dochodzeniach wstępnych. Ale dotyczy to zeznań jedynie tych osób, co do których nie ma wątpliwości, że ujawnienie ich danych mogłoby narazić je na niebezpieczeństwo i tylko w sprawach, w których za popełnione przestępstwo grozi kara co najmniej 2 lat więzienia. A sąd będzie oceniać, czy włączenie anonimowych zeznań jest uzasadnione. Mathias Bred podkreślił, że w praktyce takie zeznania będą mogły mieć miejsce wyłącznie w przypadku procesów dotyczących zorganizowanej przestępczości. Prawniczka Tove Lindgren tłumaczyła na łamach telewizji publicznej SVT, że takie zmiany w prawie mają też pomóc przełamać kulturę milczenia, która sprawia że wiele osób z obawy o swoje lub swoich bliskich bezpieczeństwo odmawia składania zeznań.
Od początku ustawa o “anonyma vittnen”, czyli anonimowych świadkach budziła ogromne emocje w Szwecji. Najzagorzalsi krytycy podkreślali, że to zmiana niegodna państwa prawa, bo każdy oskarżony powinien mieć prawo do obrony, a trudno polemizować z anonimowymi świadkami. I o tym, że takie zeznania są “zasadniczo problematyczne” pisał też Mathias Bred na łamach “Göteborgs-Posten”. To dlatego Socjaldemokracja dopiero po długiej debacie publicznej zmieniła zdanie i poparła nowe prawo. Ale Miljöpartiet (Zieloni), Vänsterpartiet (Partia Lewicy) i Centerpartiet (Partia Centrum) wciąż są przeciwko, bo częścią pracy obrony powinna być możliwość podważenia wiarygodności zeznań, kwestionując szczegóły zeznania, odwołując się do konfliktu interesów. Jak to zrobić, skoro obrona nie wie kto je złożył. Równie dobrze anonimowym świadkiem może być gangster eliminujący swoimi zeznaniami konkurencję.
Wicepremiera Szwecji podaje błędną informację
Tak się niefortunnie stało, że Ebba Busch zaanonsowała nowelizację ustawy w swoich mediach społecznościowych podając błędne informacje: “Nu kan du som utsatts för brott vittna anonymt”. Wicepremiera napisała, że odtąd w Szwecji ofiara przestępstwa będzie mogła składać anonimowe zeznania. A to nieprawda. Nawet w ekspertyzie, w której badano możliwość zmiany prawa wykluczono właśnie tę możliwość. A w propozycji rządowej z września 2024, podpisanej przez premiera Ulfa Kristerssona i ministra sprawiedliwości Gunnara Strömmera podkreślono, że nie wzięto pod uwagę tej opcji.
Błąd liderki Chrześcijańskich Demokratów odkrył “Expressen”, po czym wpis z jej mediów społecznościowych został usunięty. Pojawił się nowy z adnotacją, że poprzedni podał niepoprawne informacje z powodu “czynnika ludzkiego”. W nowym wicepremiera pisała, że odtąd osoby będące świadkami przestępstwa będą miały możliwość złożenia swoich zeznań anonimowo. Dodała też, że wsparcie ochrony świadków sprawi, że zmniejszy się liczba osób, które z obawy przed zemstą gangów nie miały odwagi zeznawać. I właśnie o to w tej nowelizacji zasadniczo chodzi, bo jak wspomniała Tove Lindgren i jak pisał Mathias Bred ludzie z obawy o swoje bezpieczeństwo milczą i nie chcą współpracować z Policją. I chociaż anonimowe zeznania są problematyczne, to faktycznie w tym przypadku “służą ochronie praworządności” – dodawał Mathias Bred uspokajając, że możliwość składania anonimowych zeznań istnieje również w Danii, Norwegii i Holandii. Ale też w Polsce. Obszernie pisał o tym “Expressen” powołując się na wypowiedź dziennikarza Piotra Pytlakowskiego w czasopiśmie “Kvartal”. Redakcja “Expressen” przypomniała, że to na potrzeby walki z gangami wprowadzono w Polsce świadka koronnego, prowokacje policyjne, kryminalizację przynależności do gangów i właśnie zeznania anonimowych świadków, co pomogło uporać się z falą przestępczości w Polsce uchodzącej dzisiaj za jedno z najbezpieczniejszych europejskich państw.
Piętnowanie wprowadzenia w błąd
Eksperci podkreślali, że dziwne jest, że tak wysoko postawiona osoba nie wie o co chodzi w zmianie prawa. Znany adwokat na X skomentował zdarzenie pisząc, że “Chrześcijańscy Demokraci rozpoczynają Nowy Rok we frapująco niekompetentny sposób”. Socjaldemokratka Teresa Carvalho podkreśliła, że to poważny błąd a społeczeństwo musi mieć pewność, że to co mówi wicepremiera jest prawdą. I dodała, że o ile każdy może się mylić w szczegółach, to nie co do meritum sprawy. Na X określano działanie Ebby Busch “niechlujnym”. Pewien profesor prawa cywilnego podkreślał zaprzepaszczenie wysiłku ministerstwa sprawiedliwości, w którym przez bardzo długi czas pracowano nad zmianą prawa i przemyślanym jego ujęciu w ustawie a ministra, która ma 10 000 razy większe zasięgi od departamentu informuje o tym zupełnie na opak. Ktoś się zastanawiał, czy ministra, która forsowała tę zmianę w prawie, rozumie w ogóle ustawę.
Nawet premier Ulf Kristersson zabrał głos. W komentarzu dla TT można było jednak wyczuć jego chęć umniejszenia znaczenia pomyłki i pokazania opozycji w negatywnym świetle. Stwierdził bowiem, że “najwyraźniej błędne przedstawienie zmiany w prawie sprawia, że jego przeciwnicy mają okazję do pogrążania się w zachwycie, ale w końcu najważniejsza jest sama decyzja”.
Za wprowadzanie w błąd opinii publicznej grozi w Szwecji komisja
W piątek, 3 stycznia Socjaldemokracja zgłosiła Ebbę Busch do Konstitutionsutskottet (KU, The Committee on the Constitution / Komisja Konstytucyjna). To jedna z 15 komisji parlamentarnych, która bada czy rząd i ministrowie przestrzegają zasad, wykonują poprawnie swoją pracę. Jest więc organem kontrolującym pracę rządu. Jeśli komisja dostrzeże uchybienia może nawet postawić przed sądem ministrów. Niezależnie od kontroli, które przeprowadza, posłowie i posłanki mają prawo zgłoszenia do KU ministrów. I zrobiła to Annika Strandhäll wyjaśniając w rozmowie z TV4, że Ebba Busch musi ponieść odpowiedzialność za swoją niechlujność i nonszalancję. A w samym uzasadnieniu zgłoszenia kwestionowała procedury stosowane przez rząd i regeringskansliet – kancelarię rady ministrów podczas anonsowania obywatelom informacji o obowiązujących przepisach. Dodatkowo Annika Strandhäll podkreśliła, że podawanie błędnych informacji o akcie prawnym nie spełnia wymogów konstytucyjnych stawianych rządowi.
Szwedzcy ministrowie nie kłamią?
Szwecja ma bardzo łagodny stosunek do ludzkich błędów i naprawdę ostatnią rzeczą w tym kraju jest robienie komukolwiek z powodu popełnienia błędu problemu. Nie wiemy, czy post na imiennym koncie Ebby Busch opublikowała ona sama, czy jakiś pracownik partii. I w tej burzy krytyki chodzi raczej o Ebbę Busch, niż o sam fakt upublicznienia błędnej informacji. Bo popełnianie błędów jest rzeczą ludzką, ale nieco inaczej sprawa ma się z Ebbą.
Ebba znana jest bowiem z sięgania po pokrętne erystyczne techniki. Wicepremiera potrafi zrobić wokół siebie szum. Rzuca jakąś kontrowersyjną wypowiedź, a następnie zarzeka się, że nie miała na myśli, o co jest posądzana, że znowu jej nie zrozumiano, a w ogóle to urządza się na nią nagonkę, czyli odwraca kota ogonem i ostatecznie robi z siebie ofiarę całego zamieszania. Ulf Kristofferson, komentator polityczny TV4 przypomniał na łamach TV4 kilka z jej poprzednich “pomyłek”.
Naprawdę nieprzyjemnie się zrobiło, gdy po zamieszkach wielkanocnych w 2022 Ebba Busch w wywiadzie Ekots lördagsintervju powiedziała: “Dlaczego nie mamy setki rannych islamistów, setki rannych kryminalistów, setki rannych wichrzycieli” (“Varför har vi inte hundra skadade islamister, hundra skadade kriminella, hundra skadade upprorsmakare”, i zapytała, „dlaczego nie strzelano z ostrej amunicji” (”varför sköts det inte skarpt?”). Wtedy do debaty włączyła się nawet szefowa Polisförbundet (The Swedish Police Union) Lena Nitz przypominając, że w państwie prawa nie rani się ludzi strzelając do nich z ostrej amunicji. Ebba Busch potem prostowała swoją wypowiedź mówiąc, że przecież nie miała na myśli zabijania ludzi, a chodziło jej jedynie o to, że Policji brakuje skutecznych narzędzi do utrzymywania praworządności i wykonywania swojej pracy.
Głośna też była sprawa z kupnem przez nią domu od starszego mężczyzny, który zrezygnował ze sprzedaży. Ebba Busch zaatakowała jego adwokata i w poście na Facebooku napisała, że działał nieetycznie i zmanipulował starszego pana. Proces o zniesławienie adwokata przegrała.
Gdy przed wyborami w debacie poruszano kwestię zaostrzenia prawa aborcyjnego w USA i z wielu stron przypominano, że w Szwecji w obrębie Chrześcijańskich Demokratów jest ruch dążący do ograniczenia prawa do aborcji w Szwecji. Wówczas Ebba wyskoczyła z propozycją kontraktu aborcyjnego, który sama podpisała twierdząc, że jej partia będzie bronić szwedzkiego prawa do aborcji. Wówczas Max V Karlsson przypomniał wywiad z nią z 2018, w którym na pytanie, czy istnieje jakaś zapalna dla Ebby kwestia, której nie porusza, ponieważ nie ma dla niej poparcia opinii publicznej, wymieniła właśnie aborcję, podkreślając, że planując ją mamy do czynienia z dwoma osobami wymagającymi ochrony.
Słynne było też naginanie historii przez Ebbę. W wywiazie dla “Dagens Nyheter” Ebba stwierdziła, że jej partia powstała w odruchu sprzeciwu wobec nazizmu. Jonna Sima na łamach Aftonbladet.se zasugerowała wówczas, że Ebba najwyraźniej nie zna historii własnej partii. Bo nawet jeszcze jakiś czas temu na stronie internetowej partii można było przeczytać, że powstała z innych powodów niż europejska chadecja. Partia ta wkroczyła na szwedzką arenę polityczną jako ruch, który walczył o religię w szkołach a potem przeciwko aborcji. A śledztwo “Expressen” ujawniło, że kandydat na posła z ramienia Chrześcijańskich Demokratów Harald Ljungström w przeszłości był aktywnym członkiem pronazistowskiej organizacji Sveriges nationella förbund, gdzie pisywał antysemickie teksty.
Kłamstwo w Szwecji nie popłaca
Szwedzcy ministrowie nie kłamią, bo społeczeństwo szwedzkie nie toleruje kłamstw. Polityk, który kłamie byłby tam skończony. Ebba Busch igra z ogniem i coraz częściej pojawiają się głosy, że jesteśmy świadkiem końca jej kariery politycznej, bo ile razy można słuchać, że nie powiedziała tego, co mówiła i została źle zrozumiana. Lub, że zawiódł czynnik ludzki.
Buycoffee.to
Jeśli chcesz docenić moją pracę włożoną w napisanie tego artykułu postaw mi wirtualną kawę.
LH.pl
Z moim partnerskim kodem rabatowym LH-20-57100 u polskiego dostawcy hostingu: https://www.lh.pl, otrzymasz obniżony koszt hostingu w pierwszym roku o 20% a ja prowizję tak długo jak jesteś ich klientem / klientką.
Źródła – Szwedzcy ministrowie nie kłamią
- Rebecka Rosengart „Buschs fel om nya lagen: ”Bara för slarvigt”, 2.01.2025. Dostęp: 4.01.2025, godz. 20:37. Link: https://www.aftonbladet.se/nyheter/a/KMqyV6/ebba-busch-sprider-felaktig-information-om-ny-lag.
- Thea Mossige-Norheim, Kajsa Sjödin „Ebba Busch (KD) raderar kritiserat inlägg om anonyma vittnen”, 2.01.2025. Dostęp: 2.01.2025, godz. 12:02. Link: https://www.svt.se/nyheter/inrikes/ebba-busch-raderar-kritiserat-inlagg.
- Ulf Kristofferson „ANALYS: Nu har hon trampat snett igen – lär väcka irritation i regeringen”, 2.01.2025. Dostęp: 4.01.2025, godz. 18:37. Link: https://www.tv4.se/artikel/prW6okMM9nAy6oKnIzhXB/analys-nu-har-hon-trampat-snett-igen-laer-vaecka-irritation-inom-regeringen.
- Rasmus Karlsson „Första orden efter missen: Mänskliga faktorn”, 2.01.2025. Dostęp: 4.01.2025, godz. 17:58. Link: https://www.tv4.se/artikel/3eu7QFcImMKDKUGSYonBxE/ebba-buschs-foersta-ord-efter-felaktiga-inlaeggen-maenskliga-faktorn.
- Rasmus Karlsson „Raderar inlägg – efter kritikstormen: Frapperande okunnigt”, 2.01.2025. Dostęp: 4.01.2025, godz. 18:26. Link: https://www.tv4.se/artikel/6be5PkxYAlcjyiQGMMPW8T/massiv-kritik-efter-felaktiga-orden-frapperande-okunnigt.
- Ledarredaktionen „Polen visar att anonyma vittnen kan knäcka gängen”, 3.01.2025. Dostęp: 4.01.2025, godz. 20:52. Link: https://www.expressen.se/ledare/polen-visar-att-anonyma-vittnen-kan-knacka-gangen/.
- Ellinore Levinsson „Socialdemokraterna KU-anmäler Ebba Busch”, 3.01.2025. Dostęp: 4.01.2025, godz. 16:10. Link: https://www.svt.se/nyheter/inrikes/socialdemokraterna-ku-anmaler-ebba-busch.
- Filip Lindahl, Filippa Fernqvist „KU-anmäler Busch – efter inlägget: Slarvigt och nonchalant”, 3.01.2025. Dostęp: 4.01.2025, godz. 16:50. Link: https://www.tv4.se/artikel/PWGhDFsrAQ6j4Znh6KPzV/s-ku-anmaeler-ebba-busch-efter-inlaegget-slarvigt-och-nonchalant.
- Mathias Bred „Ebba Buschs fel visar varför anonyma vittnen är rätt”, 3.01.2025. Dostęp: 4.01.2025, godz. 20:03. Link: https://www.gp.se/ledare/ebba-buschs-fel-visar-varfor-anonyma-vittnen-ar-ratt.5308fee4-7c54-47f3-9eb3-42e259813f67.