Ryszard Kapuściński opisując swoje pierwsze wrażenia z Ameryki Łacińskiej napisał w „Wojnie futbolowej”, że „rzeczywistość jest tu pomieszana z fantazją, prawda z mitem, realizm z retoryką”. Podobnie jest w twórczości Isabel Allende („Królestwo Złotego Smoka„, „Miasto Bestii„, „Portret w sepii„, „Córka fortuny„, „Afrodyta. Opowiadania, przepisy i innego rodzaju afrodyzjaki„, „Niezgłębiony zamysł„, „Opowieści Ewy Luny„, „Ewa Luna„, „Z miłości i cienia„), która ma niezwykły dar wychwytywania najistotniejszych chwil w ich magicznych przełomach. Słowa, którymi opisuje rzeczywistość wydają się tworzyć wokół bohaterów przytulny, ciepły pled myśli, wspomnień, marzeń. W trudny do wyjaśnienia sposób powoli, jak bohaterowie „Płci wiśni” Jeanette Winterson, Allende wypełnia nas do samego końca szeptami namiętności codzienności.
Zapowiadana na list pożegnalny, rodzaj ostatniej rozmowy z umierającą córką powieść, w rzeczywistości jest czymś więcej. Jest hołdem złożonym życiu, miłości, wolności wyboru, magii bycia sobą. Z jednej strony Allende prowadzi nas przez trudny etap rozstawania się z umierającą na porfirię córką. Znajdujemy się, więc w zimnych, przestronnych salach szpitalnych, pośród przemykającego tłumu lekarzy, pielęgniarek, zajętych kolejnymi pacjentami. Polską czytelniczkę, przyzwyczajoną do stereotypowego radosnego hiszpańskiego temperamentu, zdziwi chłód personelu madryckiego szpitala. Chciałybyśmy, żeby Paula przeżyła i wydaje nam się, że kolejni uzdrowiciele swoimi czarodziejskimi sztuczkami wyciągnął ją w ostatniej chwili z coraz jednak mocniejszego uścisku śmierci. Śmierć, jak w najlepszym thrillerze do końca trzyma nas w napięciu, nie pozostawiając jednak cienia wątpliwości, kto w tym spektaklu nadziei, walki o życie i chwytania się najlżejszych przejawów ozdrowienia pociąga za sznurki.
Z drugiej strony ta książka jest przewodnikiem po życiu samej pisarki, której bogate losy skierują nas w sam środek zamieszek w Chile z okresu przejęcia władzy przez Augusta Pinocheta. Stryj pisarki, Salvador Allende traci władzę strzałem między oczy, nastają czasy niespotykanego w tym kraju terroru. Kraj zamienia się w niekończącą się lawinę aresztowań, mordów cywilów, niewyjaśnionych uprowadzeń, tajemniczych zniknięć. W tej sytuacji Isabel Allende decyduje się na emigrację. Schronienie znajduje w Wenezueli przeżywającej rozkwit gospodarczy. Śledzimy jej skomplikowane losy, bezskuteczne próby znalezienia pracy, wreszcie osobiste problemy i początek rozpadu jej małżeństwa. Osobiste retrospekcje mają być w przyszłości przewodnikiem po rodzinie dla córki Allende.
Dla miłośniczek sztuki pisania książka będzie źródłem licznych wskazówek, jak pisać udzielanych przez bądź co bądź uniwersytecką wykładowczynię sztuki narracyjnej. Poznamy od kuchni perypetie autorki, tło powstania debiutanckiej powieści, poszukiwanie agentki, pierwszą nieśmiałą próbę nazwania się pisarką. Wreszcie Allende nie szczędzi nam zachęty do brania z życia, odważnie tego co najlepsze, do dokonywania czasem trudnych, ale koniecznych decyzji, do brania spraw w swoje ręce, ale też ufania napotykanym ludziom. Pokazuje się nam przez pryzmat nieraz traumatycznych wydarzeń, jako osoba, która potrafi w tych trudnych momentach podziękować za choćby odrobinę dobrego, która z nich zostaje, jak wówczas, gdy będąc ośmioletnią dziewczyną została zwabiona przez pedofila czy gdy po raz siedemnasty jej dom został okradziony. Wydaje się być niestrudzoną miłośniczką życia, która w ostatniej jego połowie celebruje nie każdą jego minutę, a każdy ułamek sekundy. Pokazując jednocześnie, jakim zyskiem osobistym dla niej, a przecież też dla każdej z nas może być każda, i dobra i zła chwila.
Przyznaję, że z przykrością sięgam po każdą kolejną powieść Isabel Allende, odmierzając strony do końca jej twórczości, świadoma zbliżającego się końca tego magicznego spotkania. I jak na przyzwoitą książkową malkontentkę przystało, zamiast cieszyć się tym, co przeczytałam, pomarudzę, dlaczego tych książek jest tak mało.
Isabel Allende, Paula. Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA S.A., Warszawa 1998. Przełożyła: Elżbieta Komarnicka. Tytuł oryginału: Paula (1994).