Wojna w Ukrainie zakończyła okres powojenny – tak jeden ze szwedzkich polityków skomentował inwazję Rosji. Nie do końca się z tym zgadzam. Od 1945 na świecie, w tym w Europie toczą się przecież nieustannie wojny. A ludobójstwo nie dopełniło swojej historii w komorach gazowych Auschwitz. Zachęcam przy okazji do przeczytania „Wytępić całe to bydło” Svena Lindqvista. Świat ciągle wrze. A wojny zbierają kolejne żniwa. Ta w Ukrainie ociera się o granice Unii Europejskiej i zagraża jej bezpieczeństwu. Bezpieczeństwu tzw. świata zachodnioeuropejskiego. Stąd jego silna reakcja. Ale zagrożenie kolejnymi wojnami nie minie, dopóki na świecie panują nierówności. Wojny to m.in. walka o zasoby i pieniądze.
– powiedziała premiera Szwecji Magdalena Andersson otwierając w czwartek rano, 24 lutego 2022 konferencję prasową (nagranie dostępne na regeringen.se). Gdy wchodziła razem z ministrą spraw zagranicznych Ann Linde i ministrem obrony Peterem Hultqvistem, w pomieszczeniu panowała cisza. Na twarzach polityków okoliczności ostatnich godzin zaznaczyły się cieniem, którego ślad przebijał się też w głosie premiery. Mimo to spokojnym, wyważonym i pełnym troski. Przekazywała nie tylko stanowisko rządu, ale zwracała się do całego narodu, w tym do dzieci i młodzieży dodając wszystkim otuchy.
24 lutego 2022, godzina 04:01 Rosja rozpoczyna bezpodstawną napaść na Ukrainę
Martin Kragh, naukowiec z Utrikespolitiska institutet na uniwersytecie w Uppsali porównał napaść Rosji na Ukrainę z napaścią Niemiec na Polskę w 1939. Podobnego zdania jest były premier Szwecji i były minister spraw zagranicznych moderat Carl Bildt. Norweg Jens Stoltenberg, Sekretarz Generalny NATO stwierdził wręcz, że wojna w Ukrainie to zaplanowana z pełną bezwzględnością inwazja. A siły NATO, jak dodał zostały postawione w stan pełnej gotowości i będą monitorować, czy żaden kraj paktu nie został zaatakowany. Wprawdzie potwierdził, że NATO nie wejdzie na Ukrainę, ale odpowie na to, co się dzieje „z nową determinacją i jeszcze silniejszą jednością”. Już w południe w czwartek, po ataku Rosji na Ukrainę, w gotowości bojowej było 100 pierwszych natowskich samolotów myśliwskich, przygotowanych, żeby „zrobić wszystko, co niezbędne” w razie ewentualnej konieczności obrony jakiegokolwiek kraju paktu północno-atlantyckiego.
Tego samego dnia szwedzka telewizja publiczna SVT podała, że Dania zamknęła swoją ambasadę w Kijowie a Norwegia przeniosła swoją z Kijowa do Lwowa. Szwedzka ministra sprawa zagranicznych Ann Linde po siedemnastej w czwartek napisała na Twitterze, że wszyscy pracownicy szwedzkiej ambasady są bezpieczni i przebywają tymczasowo w Polsce. Premiera Finlandii Sanna Marin wyraziła poparcie dla Ukrainy i zapowiedziała, że jej kraj stoi otwarty dla wszystkich, którzy będą szukać schronienia uciekając przed wojną. W Szwecji policja wprowadza zmiany w sposobie pracy podyktowane sytuacją w Ukrainie.
Wojna w Ukrainie jest bezpodstawna
„Inwazja Rosji jest bezprawna i nie do usprawiedliwienia” – powiedziała Magdalena Andersson podczas konferencji prasowej w dniu wybuchu wojny. Podkreśliła, że Rosja musi natychmiast zakończyć wszystkie militarne działania i bezwarunkowo wycofać się z Ukrainy. Terytorialna integralność Ukrainy i jej suwerenność musi być respektowana – i dodała, że przemoc z jaką Rosja po raz kolejny próbuje osiągnąć swoje cele, nie jest niestety niczym zaskakującym. Premiera zapowiedziała planowane wobec Rosji niespotykane dotąd na tę skalę sankcje, jak odcięcie jej od technologii oraz rynków, co uderzy w rosyjską gospodarkę i zablokowanie środków obywateli rosyjskich w krajach UE.
Wojna w Ukrainie. Szczyt Unii Europejskiej
O 2:30 w nocy z czwartku na piątek 25 lutego zakończył się szczyt UE. Ustalono na nim zaostrzenie sankcji wobec Rosji. Szefowa Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen wyjaśniła, że uderzą one w finanse, sektor energetyczny, transport, eksport i osoby prywatne. Magdalena Andersson po tym szczycie przyznała, że nigdy, odkąd od 7,5 roku jest ministrą nie uczestniczyła w podobnym spotkaniu. A gdy wszyscy żegnali się z prezydentem Wołodymyrem Zełenskim nikt nie miał pewności, czy jeszcze się kiedyś z nim spotkają.
Ministra spraw zagranicznych Ann Linde nazwała napaść na Ukrainę tchórzliwą. I podkreśliła, że świat znajduje się w najpoważniejszej od czasów drugiej wojny światowej sytuacji. Jako pomówienie traktuje słowa Putina, w którym oskarża Ukraińców o ludobójstwo i nazizm. I uważa, że znieważył nimi wiele osób, w tym Rosjan, którzy w czasie drugiej wojny światowej oddali życie w walce z nazizmem.
Minister obrony Peter Hultqvist powiedział, że widzimy teraz brutalną twarz wojny. „Rosja chce zniszczyć państwo ukraińskie” podkreślił dodając, że chce zniszczyć tym samym demokrację w Ukrainie. To do czego doprowadził Putin wywołując tę wojnę to „ogromne ludzkie cierpienie i śmierć” i nazwał jego działanie autorytarnymi. Minister podkreślił, że w tej sytuacji najważniejsze będzie okazanie wytrwałości w oczekiwaniu na rozwiązaniu sytuacji.
Demonstracja siły
Peter Hultqvist zapowiedział również przeprowadzenie wspólnych ćwiczeń w ramach brytyjsko-nordycko-bałtyckich sił szybkiego reagowania, tzw. Join Expeditionary Force (Połączone Siły Ekspedycyjne) oraz Cold Response, w której bierze udział 35 000 uczestników w tym 1 600 ze Szwecji. Wojna w Ukrainie sprawiła, że Dania postanowiła zwiększyć swój wkład w NATO i wysłała dodatkowych 200 żołnierzy do Estonii. Przekazała też dwa dodatkowe samoloty wielozadaniowe F-16, które w polskiej strefie lotniczej wezmą udział w ćwiczeniach.
Liderzy szwedzkich partii potępiają napaść Rosji na wolną Ukrainę. Ulf Kristersson w komentarzu dla SVT przekazał, że jest myślami z osobami, które z bronią w ręce walczą o przyszłość Ukrainy. Nooshi Dadgostar z Partii Lewicy podczas tury pytań do premiery w Riksdagu podkreśliła, że „mamy do czynienia z brutalnym, nieobliczalnym, prawicowo – nacjonalistycznym rosyjskim przywódcą marzącym o Wielkiej Rosji”.
Pierwsze sankcje Szwecji wobec Rosji
Wojna w Ukrainie i słowa premiery sprawiły, że dość szybko zareagował Vattenfall, który w 2016 podpisał z rosyjską firmą TVEL umowę na dostawę paliwa jądrowego od 2023 do dwóch z trzech szwedzkich elektrowni atomowych (Zobacz też: „Energia jądrowa rozpala Szwecję. Czy ją zniszczy?„). Chodzi o reaktor nr 3 i nr 4 w Ringhals i dostawy rzędu 20% szwedzkiego zapotrzebowania na paliwo. Również trzecia elektrownia jądrowa w Oskarshamn zaopatruje się w uran w Rosji a dostawcą jest Tenex. Obie firmy TVEL i Tenex wchodzą w skład rosyjskiego, państwowego koncernu Rosatom, w którym członków zarządu wybiera sam Władimir Putin. Współpracę z Rosją w zakresie zakupu paliwa jądrowego krytykowano w Szwecji od dawna. Socjaldemokratyczna parlamentarzystka Laila Naraghi uważała wręcz ją za niepożądaną z punktu widzenia bezpieczeństwa kraju.
W poniedziałek 28 lutego Volvo ogłosiło tymczasowe wstrzymanie produkcji i sprzedaży na rynek rosyjski. Tego samego dnia szwedzki Urząd ds. Emerytur – Pensionsmyndigheten ogłosił, że zaprzestaje inwestować w akcje spółek, które prowadzą interesy w Rosji. Coraz więcej szwedzkich firm zaczęło przyłączać się do bojkotu, m.in. Sandvik, który w Rosji zatrudnia ok. 900 osób. Scania zaprzestanie dostawy ciężarówek i części zamiennych. 3 marca SVT podała za szwedzką agencją prasową TT, że IKEA pod naporem krytyki wstrzymuje tymczasowo swoja działalność zarówno w Rosji, jak i na Białorusi. Zaprzestanie też importu z obu krajów. Koncern ma w Rosji jednak też sieć pod marką Mega (o sieci na Wikipedii po angielsku), która będzie prowadziła swoją dotychczasową działalność. Media fińskie podały, że fiński monopolista Alko wycofuje ze sprzedaży alkohol rosyjski. Chodzi o ok. 30 różnego rodzaju alkoholi, których sprzedaż wynosi w Finlandii ok. 0,1%.
Szwedzkie organizacje sportowe bojkotują Rosję
Swoje stanowisko wobec napaści Rosji na Ukrainę wyraził Szwedzki Związek Narciarski (Svenska Skidförbundet). W dniu wybuchu wojny, jak podaje SVT ogłosił, że nikt ze Szwecji nie weźmie udziału w zawodach w Rosji. Bojkot dotyczy m.in. zbliżającego się Pucharu Świata w skicrossie w rosyjskiej Sunny Valley. Nie weźmie w nim udziału ani złota medalistka Igrzysk Olimpijskich Sandra Näslund, ani Alexandra Edebo.
Organizatorzy Vasaloppet, jak podała szwedzka agencja prasowa TT postanowili nie wywieszać flagi rosyjskiej przy miejscu startu w Sälen i przy mecie w Mora, pomimo tego, że w Biegu Wazy weźmie udział około 100 osób z Rosji.
Jak sankcje zaszkodzą Putinowi?
Czy straszenie Rosji szwedzkimi sankcjami może Putinowi napędzić strachu? I czy grożąc takimi sankcjami Szwecja dużo straci? Z danych SCB (Główny Urząd Statystyczny) za 2021 rok wynika, że Rosja pośród 30 krajów eksportowych jest 15 co do wielkości krajem, do którego Szwecja sprzedaje swoje towary i usługi. Polska na przykład jest 10 partnerem handlowym pod tym względem i udział naszego kraju zwiększył się z 11 miejsca w 2020 na 10 w 2021.
Minister finansów Mikael Damberg uważa, że wpływ nałożonych na Rosję sankcji w związku z wojną w Ukrainie na gospodarkę szwedzką będzie ograniczony. Szwecja w minimalnym względzie jest uzależniona od rosyjskich dostaw gazu. Jest też krajem, który w zaledwie 1,3% eksportuje towary do Rosji. A import z Rosji wynosi zaledwie 1 procent. W nieco innej sytuacji są np. fińskie linie lotnicze Finnair, które latają do Azji nad Rosją. Jeśli więc Rosja zamknie im przestrzeń powietrzną może to odbić się negatywnie na jej finansach.
Europejski system energetyczny uniezależniłby UE od Rosji
Jak podkreśla na łamach Aftonbladet.se Ingvar Persson gospodarka Putina opiera się na handlu paliwami. Największe zyski Rosja ma ze sprzedaży ropy, gazu, węgla i uranu. I to tu Unia Europejska musi uderzyć z całą siłą. Uważa też, że wojna w Ukrainie to dobry czas na refleksję. Takie kraje, jak Finlandia powinna sobie przemyśleć sens współpracy z Rosjanami przy budowie elektrowni jądrowej w Pyhäjoki. Uzależnienie od dostaw paliw z Rosji powinno się traktować jako kwestię bezpieczeństwa dodaje Ingvar Persson. I podkreśla, że jedynie europejski system energetyczny oparty na energii odnawialnej zakończy groźby, straszenie i manipulacje Putina. Tę kwestię poruszyła Nooshi Dadgostar podczas tury pytań do premiery w Riksdagu. Wyraziła nadzieję, że cała Unia uniezależni się od rosyjskich dostaw ropy i gazu przestając w ten sposób finansować wojnę Putina.
Reporter ekonomiczny SVT Knut Kainz Rognerud komentując sankcje powiedział, że mówi się, że Putin śmieje się z nich. W opinii Rogneruda dużo większym ciosem byłoby uderzenie w elity i oligarchów, którymi otacza się Putin. Utrudnienie im życia i zajęcie majątku wartego 500 miliardów koron mogłoby przynieść lepsze efekty. Tego samego zdania jest ministra spraw zagranicznych Ann Linde. W rozmowie w programie „Agenda” podkreśliła, że kolejny pakiet sankcji uderzy też w zwykłych ludzi, co ma od środka zakiełkować niezadowoleniem rosyjskiej opinii publicznej. Ale przede wszystkim chodzi o powstrzymanie możliwości dalszego finansowania wojny.
Zamykanie przestrzeni powietrznej
W nocy z piątku na sobotę, 26 lutego minister ds. komunikacji Timo Harakka na Twitterze napisał, że Finlandia zamierza zamknąć przestrzeń powietrzną dla samolotów rosyjskich. Jak skomentowała szwedzka agencja prasowa TT byłby to spory cios dla Rosji. W niedzielę minister ds. Unii Europejskiej Hans Dahlgren poinformował, że Szwecja również przygotowuje się do zamknięcia przestrzeni powietrznej, co wzmogłoby izolację Rosji. W niedzielę Reuters podał, że minister spraw zagranicznych Anniken Huitfeldt ogłosiła zamknięcie norweskiej przestrzeni powietrznej dla Rosji.
Zachowaj spokój
Ale to na co od początku napaści Rosji zwracają uwagę politycy w Szwecji, to zachowanie spokoju i odpowiedzialność za słowa. Częścią taktyki Putina jest dezinformacja i wywoływanie strachu, niepokoju i antagonizowanie społeczeństw. Magdalena Andersson podczas konferencji, gdy wybuchła wojna w Ukrainie i zwróciła się z tego powodu bezpośrednio do Szwedów i Szwedek. Poprosiła wszystkich o zachowanie spokoju. Premiera dodała, że nie można zapominać, że różni ludzie, różnie reagują na to co się teraz dzieje. I poprosiła, żeby to wziąć pod uwagę i poświęcić czas na rozmowę z najbliższymi, znajomymi, kolegami w pracy, wszystkimi, których wydarzenia w Ukrainie niepokoją.
Do zachowania spokoju zachęca też głównodowodzący wojska szwedzkiego, överbefälhavare Micael Bydén w filmie zamieszczonym na stronie Försvarsmakten. Poprosił o czujność w dzieleniu się informacjami, które w tym trudnym czasie mogą być zamierzoną dezinformacją. I uspokoił wszystkich, że szwedzka armia jest gotowa do obrony kraju, niezależnie od tego czy będzie do niej zmuszona sama, czy we współpracy z innymi krajami. Zwrócił się też do wszystkich, którzy biorą czynny udział w obronności kraju, wojskowych i cywili, dziękując im za to, że są i pomagają.
Maria Bergstand, szefowa operacyjna MSB – urzędu odpowiadającego za zarządzanie kryzysowe również uspokaja. Szwecja, jak podała jest świetnie zorganizowana i przygotowana na rozwój każdego scenariusza. Jedyna rzecz, do której zachęca to sprawdzanie na bieżąco informacji. (Więcej w: Zarządzanie kryzysowe. Jak Szwecja szykuje się na najgorsze?)
Weryfikuj źródła, nie upowszechniaj fake newsów
Magdalena Andersson poprosiła też o ostrożność i weryfikację źródeł informacji i każdorazowe sprawdzanie, kto i jakie wiadomości rozpowszechnia. Premiera zwróciła się podczas konferencji prasowej bezpośrednio do dzieci i młodzieży. I poprosiła, żeby porozmawiały z rodzicem, nauczycielem lub inną dorosłą osobą, której ufają. Bo taka rozmowa może im pomóc poradzić sobie z niepokojem. Poprosiła dzieci i młodzież, żeby zanim cokolwiek upowszechnią w internecie zastanowili się, czy dane zdjęcie lub film, nie będzie zbyt straszne dla kogoś innego.
Szwedzka telewizja publiczna na bieżąco informuje o przypadkach dezinformacji. 2 marca można było przeczytać o stworzonych przez sztuczną inteligencję, nieistniejących w rzeczywistości postaciach rzekomych dziennikarzy ukraińskich znajdujących się na miejscu w Ukrainie. SVT podała, że Facebook i Twitter usunął ich konta ze swoich serwisów. Na obu można było przeczytać prorosyjską propagandę. Znaczną częścią polityki Putina jest sianie zamętu, paniki, strachu, nakręcania spirali nienawiści. Stąd tak ważne jest zachowanie czujności w udostępnianiu jakichkolwiek informacji. Jak działa putinowska dezinformacja dobrze oddają teksty na Wirtualnej Polsce: „Wydarzenia w Przemyślu. Według wzorców rosyjskiej dezinformacji” i na stronie TVN24 w „Eksplozje, które dały Putinowi władzę. Kto wysadził bloki w Rosji?”.
Wojna w Ukrainie – wiarygodne polskie źródła:
- Miłosz Wiatrowski z „Gazety Wyborczej”, który świetne analizy publikuje m.in. na Instagramie na profilu milosz.nie.wszystko.wybaczy.
- Wojna w Ukrainie z punktu widzenia Stanów Zjednoczonych. Komentarze korespondenta RMF FM Pawła Żuchowskiego. Na Instagramie prowadzi profil pawel_zuchowski.
- Paweł Pieniążek, dziennikarz i współpracownik „Tygodnika Powszechnego”. Na Instagramie prowadzi konto p_pieniazek.
Jak Szwecja wesprze broniącą się Ukrainę?
Premiera wspomniała o tym, że wiele osób kontaktuje się z rządem pytając, jak mogą pomóc. „To jest siłą Szwecji” podkreśliła Magdalena Andersson. Odzew społeczeństwa szwedzkiego był niesamowity. Mieszkańcy Umeå, Skellefteå i Bjurholm z Västerbotten przygotowali pierwsze transporty leków, ubrań, pieluch, ochraniaczy na kolana, ale też narzędzi, latarek i wszystkiego, co może się przydać w kraju objętym wojną. Pierwsze ciężarówki dotrą do Polski przez Nynäshamn. W regionie Jönköping stowarzyszenie Tjernobylbarnens Oas (Oaza Dzieci Czarnobyla) zebrało 30 ton ubrań, środków higienicznych, rzeczy do spania.
Kwestię wsparcia dla Ukrainy poruszono podczas konferencji prasowej w dniu agresji Rosji oraz podczas tury pytań do premiery w Riksdagu, która miała miejsce tego samego dnia (dostępne na riksdagen.se). To była wyjątkowa tura pytań. W Riksdagu gościł ambasador Ukrainy Andrij Plachotnik, którego powitano owacją na stojąco. Do Riksdagu przyjechał na spotkanie w komisji obronności, żeby porozmawiać właśnie o wsparciu Szwecji.
Dotychczasowa pomoc Szwecji dla Ukrainy wynosi rocznie ćwierć miliarda koron. Pod tym względem Szwecja jest drugim największym państwem w całej Unii Europejskiej wspierającym Ukrainę. Dodatkowo Szwecja wspólnie z USA, Kanadą, Wielką Brytanią i Szwajcarią powołały fundusz wsparcia z dodatkowymi 50 milionami koron. Na apel Ukrainy o pomoc odpowiedział szwedzki MSB (Myndighet för samhällsskydd och beredskap). To urząd ds. ochrony ludności i gotowości na wypadek sytuacji kryzysowych. MSB dostarczy wyposażenie służące gaszeniu dużych pożarów.
Również Policja szwedzka odpowiedziała wsparciem. Tym samym Szwecja jako pierwsza pomoże ukraińskiej Policji. Minister sprawiedliwości i spraw wewnętrznych Morgan Johansson na swoim koncie na FB napisał, że Policja przekaże 365 kamizelek i 94 hełmów kuloodpornych, 62 lornetki, 5 dronów, 3 400 sztuk odzieży ochronnej. Jest to wyposażenie wycofane z użycia w Szwecji, bo zostało zastąpione nowym. Ale jak podkreśla minister są to rzeczy pełnowartościowe.
Szwecja podzieli się tym, w czym jest najlepsza
Podczas konferencji prasowej w dniu wybuchu wojny dziennikarze zapytali, czy Szwecja wesprze Ukrainę dostawami broni. Nie padła wprawdzie wówczas jednoznaczna deklaracja, ale wszyscy podkreślili, że Szwecja podzieli się tym, w czym jest najlepsza. Podczas późniejszej tury pytań do premiery moderat Hans Wallmark przypomniał, że 82 lata temu, 9 kwietnia naziści napadli na Norwegię i Danię i zastanawia się, czy są jakieś formalno-prawne przeszkody, żeby Szwecja mogła przekazać Ukrainie broń. Magdalena Andersson przypomniała o surowym w tym zakresie prawie dotyczącym handlu bronią (vapenexportlagstiftning). Dodała też, że przekazanie Ukrainie broni byłoby odstępstwem od praktyki, jakiej trzymała się dotąd Szwecja. A chodzi o to, że Szwecja nie ma zwyczaju przekazywać broni do kraju objętego wojną. Z kolei w wieczornym specjalnym wydaniu „Agendy” na SVT 2 generał brygady Försvarsmakten (szwedzki odpowiednik Sił Zbrojnych) Johan Pekkari zapytany przez Camillę Kvartoft, czy szwedzka armia zakłada wysłanie żołnierzy do Ukrainy odmówił skomentowania i jakichkolwiek spekulacji w tym temacie.
W piątek, 25 lutego Ulf Kristersson, szef Moderatów stwierdził jednak, że Szwecja powinna wesprzeć Ukrainę w postaci dostaw broni. I wyraził nadzieję, na zielone światło w tym temacie ze strony premiery. Ale minister obrony Peter Hultqvist raczej stał na stanowisku, że trzeba zastanowić się też nad konsekwencjami takiej decyzji dla Finlandii, która graniczy z Rosją. A dostawy broni mogłyby też oznaczać działania odwetowe Rosji wobec Szwecji. Ale o 13:27, 25 lutego prezydent Ukrainy w tweecie podziękował Szwecji za militarne, techniczne i humanitarne wsparcie.
Poproszony o komentarz minister obrony Peter Hultqvist powiedział, że Szwecja od dawna wspiera Ukrainę w postaci szkoleń wojskowych, współpracuje w kwestii odminowywania, więc nie wie, czy prezydent Ukrainy odnosi się właśnie do tego. W niedzielę 27 lutego SVT podała, że Finlandia przekaże Ukrainie 2 000 kamizelek kuloodpornych i 2 000 hełmów. Oprócz tego Finlandia zgodziła się, żeby Litwa podarowała Ukrainie haubice, które otrzymała od Finlandii.
Historyczna decyzja o dostawie broni do kraju w stanie wojny
O 18:00 w niedzielę odbyła się w Szwecji konferencja prasowa (dostępna na regeringen.se), podczas której rząd poinformował o chęci dalszego wsparcia dla walczącej Ukrainy. Premiera Magdalena Andersson podkreśliła, że w nadzwyczajnych okolicznościach podejmuje się nadzwyczajne decyzje. I przypomniała, że Szwecja nie ma zwyczaju wysyłać broni do miejsc objętych konfliktami militarnymi. Ostatnio Szwecja wsparła w ten sposób Finlandię po zaatakowaniu jej w czasie drugiej wojny światowej przez Rosję. I dodała, że jako premiera zawsze podejmując decyzję, pierwsze i ostatnie pytanie jakie sobie zadaje, to w jaki sposób najbardziej przysłuży się bezpieczeństwu Szwecji. W obecnej sytuacji oceniła, że trzeba wesprzeć broniącą się Ukrainę. Dodała też, że solidarność Szwecji z Ukrainą wyraża się nie tylko w słowach, lecz również w działaniach. I podkreśliła, że czuje się dumna z bycia Szwedką, gdy widzi demonstracje poparcia dla Ukrainy w całym kraju i ludzi przekazujących pieniądze dla Ukrainy.
Rząd szwedzki postanowił wesprzeć walczących Ukraińców i chciałby przekazać im 5 000 granatników przeciwpancernych (Pansarskott 86, tzw. AT4), 5 000 kamizelek kuloodpornych, 5 000 hełmów i 135 000 dobowych racji żywnościowych. Ponadto proponuje wpłatę 500 milionów koron bezpośredniego wsparcia dla wojska. W ten sposób wsparcie Szwecji wzrosłoby do 1,4 miliarda koron.
Peter Hultqvist dodał, że walka Ukrainy jest również walką Szwecji. A w tej walce chodzi o obronę demokracji i wolności. Minister obrony wyjaśnił też, że Ukraina przekazała listę potrzeb i zdecydowano się ze strony szwedzkiej na przekazanie np. granatników przeciwpancernych, bo są łatwe w obsłudze, nie wymagają szkolenia i mogą być użyte przez jedną osobę. Na pytanie dziennikarzy, czy przekazując broń Szwecja nie narazi się na odwet Rosji, premiera odpowiedziała, że oceniono, że będzie to najkorzystniejsza dla bezpieczeństwa Szwecji decyzja. Ponieważ jednak przekazanie sprzętu wiąże się też z uzupełnieniem zapasów armii szwedzkiej, decyzja rządu musi zdobyć jeszcze poparcie Riksdagu.
Vänterpartiet przeciwko przekazaniu broni defensywnej Ukrainie
Podczas debaty, która poprzedziła głosowanie Riksdagu (dostępna na riksdagen.se) Vänsterpartiet poinformowała, że zagłosuje przeciwko dostawom broni do Ukrainy. Hanna Gunnarsson odwołała się do zasady, według której Szwecja nie ma zwyczaju dostarczania broni do krajów, w których toczy się wojna. Amineh Kakabaveh – polityczka, która opuściła Partię Lewicy i obecnie jest bezpartyjną posłanką wypowiedziała się również przeciwko dostawom broni. Uważa, że Szwecja powinna do Ukrainy wysłać zamiast tego dyplomatów. „Gaszenie ognia benzyną nie działa” – stwierdziła. Åsa Westlund z Socjaldemokracji podkreśliła jednak znaczenie przekazu, jaki Szwecja daje Rosji. I dodała jak ważne jest obecnie, żeby Szwecja mówiła jednym głosem. Zaznaczyła też, że o sile Szwecji świadczy poparcie 7 z 8 partii dla przekazania broni defensywnej Ukrainie. Z pewnością jest to nadzwyczajna decyzja, ale takich wymaga nadzwyczajna sytuacja, w jakiej znalazł się świat.
Szwecja zbyt długo marnowała cenny czas i skąpiła niezbędnego wsparcia
W świetle jej słów głos Ulfa Kristerssona zabrzmiał, jakby nie zrozumiał wagi sytuacji. Jak zwykle uderzył w retorykę krytykanctwa. „Szwecja zbyt długo marnowała cenny czas i skąpiła niezbędnego wsparcia” – rozpoczął swoje przemówienie. Dodał, że gdyby Szwecja udzieliła go Ukrainie dwa tygodnie temu, to byłaby to jeszcze lepsza pomoc. I ma nadzieję, że nie jest na nią za późno. Odniósł się oczywiście też do decyzji Partii Lewicy. Zaznaczył, że decyzja Vänsterpartiet jest niezrozumiała zważywszy, że ukraińscy żołnierze walczą nie tylko w obronie swojego kraju. Jego słowa „Powinniście się wstydzić” Riksdag nagrodził długimi oklaskami. Szef Moderatów powiedział, że może mamy do czynienia z niebezpiecznymi czasami, ale niepozbawionymi nadziei. A świat już dawno nie stał tak zjednoczony w idei obrony wolności i pokoju. A to jest coś wielkiego i ważnego, na czym można budować przyszłość. Odniósł się też do konieczności wzmocnienia szwedzkiej armii i konieczności uniezależnienia kraju od dostaw gazu i ropy z Rosji.
Gdy poznaliśmy decyzje partii w sprawie dostaw broni ze słowami krytyki pod adresem Vänsterpartiet wystąpił Jonas Sjöstedt. Były szef Partii Lewicy podkreślił, że w interesie Szwecji jest niepowodzenie inwazji rosyjskiej.
Na pytanie, czy Szwecja odpowie na prośbę Ukrainy o przyłączenie się ochotników ze Szwecji do walki, minister obrony powiedział, że na chwilę obecną nie bierze pod uwagę takiej opcji. I nie zachęca nikogo do tego. Komentator polityczny SVT Mats Knutsson podkreślił historyczną decyzję rządu. Ale stwierdził też, że partie opozycyjne mogą nie do końca być zadowolone ze skali pomocy, bo obstawały przy dużo większym wsparciu. Jakiekolwiek wątpliwości rozwiał sam Ulf Kristersson. W komentarzu dla SVT Nyheter podkreślił, że czekał na taką decyzję socjaldemokratów a teraz jedynie trzeba jak najszybciej wysłać broń.
Wojna w Ukrainie i historyczna decyzja Danii
Wojna w Ukrainie sprawiła, że równie historyczną decyzję podjął rząd duński. Duńczycy postanowili przekazać Ukrainie 2 700 sztuk broni przeciwpancernej jak podała SVT za premierą Dani Mette Frederiksen. W ten sposób Dania po raz pierwszy przekaże broń do kraju, w którym toczy się wojna. Chwilę potem dowiedzieliśmy się, że Norwegia przekaże Ukraińcom zarówno hełmy, jak i kamizelki kuloodporne.
Z kolei na pytanie, czy świat odpowie militarnie na agresję Putina, szwedzki minister obrony powiedział, że na chwilę obecną nie bierze się tego pod uwagę. Dodał też, że Amerykanie również nie biorą pod uwagę takiego rozwiązania.
Czy Szwecja wstąpi do NATO?
Na pytanie, czy wojna w Ukrainie to dobry czas na zastanowienie się nad wstąpieniem Szwecji do NATO, Magdalena Andersson zdecydowanie odpowiedziała, że nie. Według niej Szwecja powinna trzymać się swojej linii obrony, bo dzięki temu buduje własną wiarygodność i przewidywalność na scenie międzynarodowej. Premiera podkreśliła też, że polityka neutralności jak dotąd przysłużyła się Szwecji gwarantując bezpieczeństwo krajowi i społeczeństwu. Pozwoliła też Szwecji uniknąć wojny. Stąd premiera uważa, że utrzymanie szwedzkiej linii neutralności jest słuszne. Ale jako członek Unii Europejskiej Szwecja oczywiście jest zobowiązana do współpracy, w przypadku, gdy inny kraj unijny zostanie zaatakowany. W nawiązaniu do tego szefowe Szwecji i Finlandii przesłały list do pozostałych przywódców UE. Przypomniały w nim o tzw. klauzuli wzajemnej obrony z Traktatu z Lizbony, który jest swojego rodzaju konstytucją dla Unii Europejskiej.
Podczas tury pytań do premiery w Riksdagu 24 lutego Andreas Carlson zaznaczył, że Chrześcijańscy Demokraci stoją na stanowisku, że Szwecja i Finlandia powinny jednak ubiegać się o członkostwo w NATO. „To nie dobry czas na bycie samemu” – powiedział dodając, że żałuje, że Magdalena Andersson nie podziela stanowiska jego partii. Również szef konserwatywno-liberalnych Moderatów Ulf Kristersson chciałby wejścia Szwecji do NATO. W specjalnym wydaniu „Agendy” na SVT 2 przypomniał, że pakt broni własnych członków. Stąd Szwecja nie ma żadnych gwarancji wsparcia ze strony NATO. Biorąc pod uwagę obecną sytuację na świecie dla Szwecji byłoby lepiej być członkiem sojuszu. Sojusz z NATO popierają też Liberałowie. Jeśli Szwecja miałaby zmienić swoje stanowisko w tym temacie, to języczkiem u wagi mogliby być Szwedzcy Demokraci. Dotychczasowi krytycy NATO, jak wynika z analizy Matsa Knutsena zmienili stanowisko, ale jeszcze go nie sprecyzowali. Nie wiadomo więc jak by głosowali, gdyby doszło do debaty w Riksdagu.
Na czym opiera się szwedzka polityka obronności?
Minister obrony wyjaśnił, że szwedzka polityka bezpieczeństwa bazuje z jednej strony na obronności wewnętrznej. Peter Hultqvist przypomniał, że przeznaczono na nią 80% więcej pieniędzy na lata 2014-2025. Odpowiada to wzrostowi wydatków o 5 miliardów koron rocznie. Podczas tury pytań do premiery, Magdalena Andersson podkreśliła, że szwedzkie siły obronne zostały rozbudowane w zakresie największym od lat 50. Zasugerowała też wszystkim tym, którzy twierdzą inaczej, żeby ważyli słowa, które mogą zostać pochopnie zrozumiane przez Putina. I wydaje się, że tej aluzji w ogóle nie odczytali Szwedzcy Demokraci. W czasie debaty parlamentarnej 28 lutego Jimmie Åkesson jak gdyby nigdy nic stwierdził, że „Szwecja od dekad idzie w niebezpiecznym kierunku. Polityka obronna była dojona z zasobów”.
Drugim filarem obronności Szwecji jest współpraca międzynarodowa, którą stanowi ok. 20 umów, szeroka współpraca w tym zakresie z państwami bałtyckimi, z Wielką Brytanią, Francją i Stanami Zjednoczonymi. Szwecja regularnie bierze udział w spotkaniach NATO. Tym razem też Jens Stoltenberg zaprosił Szwecję na szczyt online. Jest to standardowa praktyka współpracy NATO z krajami spoza paktu. W południe, w dniu wybuchu wojny SVT podała za „Dagens Nyheter”, że armia szwedzka uzbroiła Gripeny, które w czasie pokoju wykonują loty ćwiczeniowe bez robotów bojowych.
Ministra spraw zagranicznych uważa, że w obecnej sytuacji ukryte groźby użycia broni jądrowej przez Putina są oceniane jako mało prawdopodobne. I dodała, że raczej służą strategii straszenia, chociaż oczywiście nie można wykluczyć jej użycia. Ostateczna decyzja w tym temacie należy do Putina.
Czy Szwecja przyjmie osoby uchodźcze z Ukrainy?
W Szwecji mieszka niemal 13 000 Ukraińców i Ukrainek. Na pytanie o wsparcie dla osób uchodźczych, Magdalena Andersson podczas konferencji prasowej, 24 lutego odpowiedziała, że Szwecja jak zwykle go udzieli. Ale podkreśliła, że liczy w tym temacie na solidarność z innymi krajami. I uważa, że nie może być tak, że Szwecja raz za razem jest tym krajem, który ponosi największą odpowiedzialność.
Kwestię wsparcia dla ludzi uciekających przed wojną poruszyła podczas czwartkowej tury pytań do premiery szefowa Partii Centrum Annie Lööf. Było to tuż przed szczytem przywódców Unii Europejskiej. Magdalena Andersson przypomniała, że Szwecja słynie z solidarności wobec ludzi szukających schronienia przed wojną. Podkreśliła też, że jej ambicją jest aby inne kraje UE stały się również znane ze wsparcia dla uchodźców. Per Bolund z Partii Zielonych w Riksdagu zaznaczył, że chciałby aby Szwecja była dla innych wzorem do naśladowania jeśli chodzi o gotowość ratowania ludzi przed cierpieniem i uciskiem.
Nie ma ryzyka powtórki z 2015
Wojna w Ukrainie sprawiła, że Migrationsverket – Urząd ds. Migracji zapowiedział, że tymczasowo wstrzymuje deportacje obywateli ukraińskich. Minister ds. integracji i migracji Anders Ygerman uspokajał, że raczej nie będzie w Szwecji powtórki z 2015 roku. Według niego prawdopodobnie najwięcej osób będzie szukać schronienia w Polsce. I już 25 lutego na łamach SVT pojawił się reportaż pod tytułem: „Polska przyjmuje uchodźców z otwartymi rękami”. Erika Bjerström z fotografem Imanen Tahbazem relacjonuje w nim bezpośrednio z Medyki. Informuje tam, że prawdopodobnie około miliona osób z Ukrainy będzie szukać schronienia w Polsce. Na drugi dzień przekazała relację z Rzeszowa. Opowiedziała o ogromnym poświęceniu Polek i Polaków, którzy w krótkim czasie zorganizowali pomoc dla swoich sąsiadów uciekających przed wojną.
Po zajęciu Krymu do Szwecji przybyło ok. 3 000 osób uchodźczych. I jak podkreśliła ministra spraw zagranicznych nie można zapominać, że Ukraina jest jednym z największych państw europejskich pod względem powierzchni. Część Ukraińców i Ukrainek z pewnością będzie szukać schronienie u siebie na miejscu, w tych częściach kraju, które uznają za bezpieczne. Tego samego zdania jest sekretarz generalny Norwegian Refugee Council Jan Egeland. W rozmowie dla wydania specjalnego „Agenda” w SVT 2 podkreślił w związku z tym konieczność zwiększenia pomocy humanitarnej dla osób, które zdecydują się pozostać w kraju.
Z badania opinii publicznej Expressen/Sifo wynika, że 8 na 10 Szwedów uważa, że Szwecja powinna przyjąć osoby uchodźcze z Ukrainy. A 1/3 podkreśla, że należy udzielić pomocy azylantom w dużym zakresie.
Demonstracje poparcia dla Ukrainy
W piątek, 25 lutego w Sztokholmie przed ambasadą rosyjską odbyła się demonstracja poparcia dla Ukrainy. Wzięła w niej udział Greta Thunberg, która w komentarzu dla „Dagens Nyheter” wyraziła swoja solidarność z walczącą Ukrainą. Na miejscu był też były premier Szwecji Stefan Löfven z żoną, minister obrony Peter Hultqvist. Tego samego dnia SVT opublikowała zdjęcie z Polski, na którym polski policjant podaje zupę Ukraińcowi, który znalazł schronienie na dworcu w Przemyślu.
28 lutego, w poniedziałek rzeczniczka prasowa Migrationsverket przekazała w rozmowie z SVT informację, że odkąd wybuchła wojna w Ukrainie 140 osób poprosiło o azyl w Szwecji. Annica Dahlqvist dodała, że większość z tych osób już przebywała w Szwecji.
Rosyjskie samoloty naruszają przestrzeń powietrzną Szwecji
3 marca 4 rosyjskie samoloty bojowe naruszyły przestrzeń powietrzną Szwecji. Dowodzący obroną lotniczą w Szwecji Carl-Johan Edström w wypowiedzi dla SVT wyjaśnił, że w odpowiedzi wysłano Gripeny Jas 39, które dopilnowały, żeby nie doszło do eskalacji incydentu. Szwedzki minister finansów Mikael Damberg napisał u siebie na Instagramie, że jego mama uciekła z Finlandii w czasie II wojny światowej. Znalazła schronienie w Szwecji. Jego dziadek ze strony mamy zginął podczas tej wojny. Strach przed Rosją jest częścią jego historii rodzinnej. Sianie strachu jest też strategią Putina. Świat odpowiedział na nią jednością, mobilizacją i ogromną solidarnością z walczącą Ukrainą. Jeśli Ukraina wygra, to obroni nie tylko własną niepodległość. Obroni bliskie nam wartości.
Jak pomóc Ukrainie?
- Polska Akcja Humanitarna prowadzi zbiórkę pieniędzy.
- Koalicja Otwarty Kraków – grupa na FB, gdzie mogą się zgłaszać wolontariusze do pomocy. Profil na IG: koalicja.otwarty.krakow.
- W Plaza w Krakowie działa „Szafa Dobra”.
- Zupa dla Ukrainy Kraków – grupa na FB, która przygotowuje wegańskie posiłki.
- „Cześć Dziewczyny” – Fundusz Wsparcia dla Kobiet i Dziewczynek z Ukrainy.
- Centrum Wielokulturowe Kraków – na IG: centrumwielokulturowekrk
Buycoffee.to
Jeśli chcesz docenić moją pracę włożoną w napisanie tego artykułu postaw mi wirtualną kawę.
LH.pl
Jeśli chcesz docenić moją pracę możesz mnie wesprzeć kupując usługi u polskiego dostawcy hostingu: https://www.lh.pl, u którego od początku tworzę Szkice Nordyckie na własnej domenie. Z moim partnerskim kodem rabatowym: LH-20-57100 otrzymasz obniżony koszt hostingu w pierwszym roku o 20% a ja prowizję od LH.pl tak długo jak będziesz ich klientem / klientką.
Wojna w Ukrainie – źródła:
- Wojna w Ukrainie. Konferencja prasowa w związku z inwazją Rosji na Ukrainę. „Uttalande av statsminister Magdalena Andersson med anledning av Rysslands invasion av Ukraina”, www.regeringen.se, 24.02.2022.
- Linda Nohrstedt „Vattenfall stoppar leveranser av ryskt kärnbränsle”, nyteknik.se, 24.02.2022. Dostęp: 27.02.2022, godz. 18:23.
- Erik Göthlin „Svenska folket: Ta emot flyktingar från Ukraina”, Expressen.se, 25.02.2022. Dostęp: 27.02.2022, godz. 17:48.
- Ingvar Persson „Rysk olja och gas hotar säkerheten”, Aftonbladet.se, 26.02.2022. Dostęp: 27.02.2022, godz. 18:44.
- TT, Christofer Brask „Sjöstedts kritik: Ukraina har rätt att försvara sig”, Expressen.se, 28.02.2022. Dostęp: 28.02.2022, 21:05.
- Göran Greider „När radion ständigt står på”, Dalademokraten.se, 28.02.2022. Dostęp: 28.02.2022, godz. 20:58.
- Wojna w Ukrainie. Tura pytań do premiery Magdaleny Andersson (Statsministerns frågestund), Riksdagen.se, 24.02.2022.
- Rino Rotevatn, Johanna Engman / TT „MSB:s stöd till Ukraina i farozonen – oklart om det går att leverera”, Svt.se, 24.02.2022. Dostęp: 4.03.2022, godz. 20:38
- Agenda SVT 2 – wydanie specialne pt. ”Attacken mot Ukraina, svtplay.se, 24.02.2022.
- Felix Blom „Magdalena Andersson efter toppmötet i natt: Aldrig varit med om liknande”, svt.se, 25.02.2022. Dostęp: 6.03.2022, godz. 20:45.
- „ÖB talar till Försvarsmaktens medarbetare”, www.forsvarsmakten.se, 25.02.2022. Dostęp: 6.03.2022, godz. 22:17.
- Maja Nilsson „Polen möter flyktingarna med öppna armar”, svt.se, 27.02.2022. Dostęp: 6.03.2022, godz. 22:30.
- Wojna w Ukrainie. Konferencja prasowa z udziałem Magdaleny Andersson i Petera Hultqvista, Statsministern håller pressträff, 27.02.2022, godz. 18:00, Regeringen.se.
- Daniel Ågren „AB Volvo stoppar sin produktion i Ryssland”, svt.se, 28.02.2022. Dostęp: 7.03.2022, godz. 21:44.
- Anders Öhlund „Första hjälpsändningen från Västerbotten till Ukraina snart på väg”, svt.se, 28.02.2022. Dostęp: 7.03.2022, godz. 21:58.
- Wojna w Ukrainie. Debata w Riksdagu dotycząca wsparcia militarnego dla Ukrainy, „Webb-tv Ändringar i statens budget för 2022 – Ekonomiskt stöd och utrustning till Ukraina”, Riksdagen.se, 28.02.2022.
- TT „Brett stöd för vapen till Ukraina – men V säger nej”, svt.se, 28.02.2022. Dostęp: 12.03.2022, godz. 19:34.
- Kristin Renulf „Enormt engagemang för att hjälpa krigsdrabbade Ukraina”, svt.se, 28.02.2022. Dostęp: 12.03.2022, godz. 19:41.
- Matilda Ringqvist, Klara Klintbo Skilje”Scania slutar leverera till Ryssland”, svt.se, 28.02.2022. Dostęp: 12.03.2022, godz. 19:52.
- Filip Jemtelius „Lundström (V) kritisk till partiets beslut i frågan om vapenbistånd”, www.svt.se, 28.02.2022. Dostęp: 12.03.2022, godz. 19:57.
- Maja Nilsson „Sverige planerar ytterligare ekonomiskt stöd till Ukraina”, svt.se, 3.03.2022. Dostęp: 12.03.2022, godz. 10:18.
- Johanna Cederblad / TT „Ikea pausar verksamhet i Ryssland och Belarus”, svt.se, 3.03.2022. Dostęp: 12.03.2022, godz. 20:21.
- Mats Knutson „Magdalena Andersson säger nej till Nato-medlemskap”, svt.se, 8.03.2022. Dostęp: 12.03.2022, godz. 20:33.