Kategorie
Kraje nordyckie

Walka z wiatrakami w Szwecji

Aż 78% szwedzkich gmin zawetowało w 2021 budowę farm wiatrowych. Tak wynika z raportu „Kommunala vetot” zamówionego przez organizację branżową Svensk vindenergi. Brak zgody na rozwój energetyki wiatrowej sprawił, że 15 TWh czystej energii nie zostało dostarczonej w latach 2020-2021. To tyle, ile są w stanie wyprodukować dwa mniejsze reaktory jądrowe. Lub tyle, ile potrzeba, żeby wszystkie auta w Szwecji mogły poruszać się na prąd. Naukowcy obliczyli, że gdyby na południu Szwecji powstała morska farma wiatrowa, ceny energii w tej części kraju mogłyby spaść o 35 – 50%. A energia z takiej farmy zaspokajałaby 1/3 potrzeb energetycznych kraju. Jednocześnie przedstawiciele dwóch największych szwedzkich firm energetycznych, z którymi rozmawiały SVT Nyheter potwierdzają, że wysokie ceny energii z ubiegłej zimy i ogromne ich fluktuacje mogą się powtórzyć w tym roku.

Walka z wiatrakami w Szwecji Szkice Nordyckie Anna Dutka

Czysta energia

Rząd lansuje zieloną rewolucję przemysłową. Szwedzkie koncerny, których produkcja opiera się na paliwach kopalnych chcą przechodzić na czystą energię. Efektem ma być produkt o jak najmniejszym śladzie węglowym, np. „zielona” stal. Svenska Kraftnät – państwowy urząd ds. energetyki prognozuje, że Szwecja w najbliższym czasie będzie potrzebować dużo więcej czystej energii, jeśli ma się powieść przestawianie gospodarki na przyjazną dla środowiska. Firmy przemysłowe są zainteresowane właśnie energią wiatrową ze względu na jej niską cenę produkcji.

Ale nie tylko przemysł potrzebuje więcej energii. Już dzisiaj ¼ aut w Szwecji to auta o napędzie elektrycznym. A jeśli walka z katastrofą klimatyczną ma się powieść, to trzeba też zapewnić czystą energię w gospodarstwach domowych. I to taką, która nie będzie rujnować budżetu domowego. Tylko skąd ją brać?

Walka z wiatrakami w Szwecji

Walka z wiatrakami w Szwecji trwa bowiem w najlepsze. Przeciwko budowie farm wiatrowych protestują mieszkańcy. Ich obawy budzą infradźwięki emitowane przez turbiny, migoczące światło, wpływ na przyrodę, ale też względy czysto estetyczne. W artykule Energia jądrowa rozpala Szwecję. Czy ją zniszczy? wspomniałam wręcz o groźbach śmierci, którymi grozi się zwolennikom budowy wiatraków. Temat w Szwecji jak widać naprawdę budzi emocje. A wypadki na farmach podkręciły nieco ich temperaturę. I chociaż ich skutki są nieporównywalne do skali zniszczenia podczas katastrof w elektrowniach jądrowych, to incydenty, do jakich dochodzi budzą niepokój. 1 września 2021 długa na 67 metrów łopata wirnika oderwała się od turbiny w Björkvattnet w gminie Ragunda. Po raz drugi na tej samej farmie doszło do wypadku w lipcu 2022. Podobny incydent miał miejsce 11 listopada 2021 w Landskronie, 3 maja 2022 na południe od Tranås.

Ale opinię publiczną poruszył wypadek z 16 lipca 2022 w Viksjö pod Härnösand, gdzie pękła na pół 220-metrowa wieża turbiny. Odkąd niemiecki koncern energetyczny RWE i bank Credit Suisse rozpoczęły budowę farmy w Viksjö na 114 turbin za 5,5 miliarda koron, były z nią problemy. „Uppdrag gransning” nagłośnił budowę w słynnym reportażu „Borta med vinden” [Przeminęło z wiatrem]. Reportażyści ujawnili, że ok. 30 podwykonawców nie otrzymało zapłaty za swoją pracę na kwotę rzędu 60 milionów koron. Zgłoszono też wówczas naruszenia w kwestiach ekologicznych, co sprawiło, że budowa została wstrzymana pod naporem krytyki, a prace oddane w efekcie z dużym opóźnieniem. W czasie budowy został postrzelony mężczyzna a ponieważ grożono mu, to przebywał w szpitalu pod nadzorem policji. Jedna z firm miała powiązania z organizacją przestępczą Hells Angels. Organizacja branżowa Svensk vindenergi w komentarzu dla SVT Nyheter Jönköping stwierdziła, że odkąd w 2015 przewróciła się turbina w Lemnhult w gminie Vetland, doszło w Szwecji do 12 podobnych wypadków, m.in. w Aldermyrberget pod Jörn, na północny-zachód od Skellefteå, gdzie przewróciła się 230-metrowa wieża turbiny.

Anders Wickström ekspert ds. energetyki wiatrowej, który był też członkiem Statens haverikommission – komisji badającej wypadki w branży wiatrowej, uspokaja na łamach SVT, że w Szwecji działa 24 godziny na dobę ok. 5000 turbin wiatrowych. Jeśli więc nawet dojdzie do dwóch wypadków na tydzień, to można to potraktować jako kwestię incydentalną. Twierdzi też, że dużo bezpieczniejsze są starsze wiekiem turbiny, ponieważ nowsze buduje się większe, a wraz z ich wielkością producenci coraz bardziej zbliżają się do granicy bezpieczeństwa. I wygląda na to, że tutaj jest pies pogrzebany. Pazerność inwestorów skaluje projekty farm. Buduje się na raz dużo i od razu na ogromnym obszarze, a jak za chwilę pokażę można też projektować dyskretne turbiny, które w dodatku działają też, gdy dużo słabiej wieje.

Najwięcej odrzuconych projektów farm wiatrowych odnotowano na południu Szwecji. Może to nieco dziwić, bo to właśnie tam są najwyższe ceny energii ze względu na koszty jej przesyłu z północy kraju. 22 sierpnia 2022 „Aftonbladet” opublikował informację o historycznej różnicy cen prądu. Wyniosła ona aż 6 783%. Jak podała gazeta, w Norrland kilowatogodzina kosztuje 8,38 öre – w Skåne, Blekinge i części Smålandii 5,8 kronor. Ale na północy pomysł stawiania kolejnych turbin wiatrowych nie spotyka się z entuzjazmem. W jednym z reportaży SVT, mieszkaniec Käymäjärvi, który przeprowadził się za koło podbiegunowe opowiada, że opuścił Luleå dla ciszy i spokoju. Czy wciąż go znajdzie, gdy jego wioskę niemal otoczą turbiny, jakie Vattenfall planuje tam postawić? – zastanawia się.

Czy powstanie gigantyczna morska farma wiatrowa?

Ale w niektórych przypadkach stanowcze „nie” mówi też Försvarsmakten. Tak się stało w przypadku planów budowy największej morskiej farmy wiatrowej na sztokholmskim skärgårdzie. Miała liczyć 300 turbin o wysokości 330 metrów. Pozwoliłaby zapewnić dostawy energii dla całego Sztokholmu. Szwedzkie Siły Zbrojne powiedziały wówczas stanowcze „nie” uzasadniając to względami ważnymi dla obrony kraju. Rekordowe sierpniowe różnice cen prądu sprawiły jednak, że politycy zaczęli naciskać na zmianę decyzji. Martin Ådahl z Partii Centrum stwierdził, że jest to konieczne. A sytuację energetyczną kraju określił jako krytyczną „energinödläge”. Uważa, że należy wrócić do pomysłu budowy farmy zaraz po wyborach. I sugeruje powołanie komisji, która zbada jak przeprowadzić proces decyzyjny, żeby go skrócić do najwyżej dwóch lat. Co jest o tyle dziwne, że to właśnie lokalni politycy konserwatywno-liberalnych Moderatów, z którymi Centerpartiet rządzi w regionie nie zgadzają się na budowę morskiej farmy na skärgårdzie.

Jak zachęcić ludzi do polubienia farm wiatrowych?

Rząd socjaldemokratów chce rozwiązać patową sytuację wokół energetyki wiatrowej. Zaproponował sprawdzenie, jakie zachęty mogłyby przekonać nieprzekonanych do stawiania farm wiatrowych. Ministra ds. środowiska Annika Strandhäll zapowiedziała wprowadzenie np. rekompensat finansowych. A wzorem do naśladowania mają być Norwegia i Finlandia, które już to robią. 6 kwietnia 2022 rząd zaproponował dodatkowo rozwiązanie, które zmusi gminy do szybszego rozstrzygania wniosków o budowę farm wiatrowych. Prawo do lokalnego veto zostanie zachowane, ale jednocześnie rząd chce znaleźć sposób na wzmocnienie pozycji negocjacyjnej zwolenników energii wiatrowej. Osobą odpowiedzialną za przygotowanie analizy jest Ulrika Liljeberg zasiadająca z ramienia Partii Centrum w radzie gminy w Leksand. Polityczka uważa, że gminy mogłaby zachęcić inwestycje w zamian za zgodę na farmę, np. w postaci budowy boisk. Ale Miljöpartiet uważa, że to zbyt mało i wolałaby przekazywać gminom 30 mln koron za każdy wyprodukowany terawat zielonej energii.

Z jednej strony trwa walka z wiatrakami nieprzekonanych, z drugiej w Szwecji powstają oazy zielonej energii. I tu wracamy do przykładu, który pokazuje jak dobrze projektować kompleksowe rozwiązania wspierające produkcję czystej energii. Idealnie to widać w gminnej spółce zarządzającej mieszkaniami komunalnymi Sjöbohem w skåńskiej miejscowości Sjöbo. Na parkingu przed jej biurem stoi turbina wiatrowa mylnie brana za artystyczną instalację. Jest niewielkich rozmiarów, ale za to cicha i produkuje prąd również wtedy, gdy wieje słaby wiatr. Na dachu biura zainstalowano panele fotowoltaiczne. Nadwyżki z produkcji prądu i ciepła magazynowane są w postaci „zielonego” wodoru przechowywanego na działce przed budynkiem. Cała infrastruktura ma zdolność produkcji 3 000 kWh prądu i 3 000 kWh ciepła. A jak podaje SVT na 57 kg wodoru można przejechać 5 700 km samochodem.

Kto zarabia na wiatrakach w Szwecji?

Walka z wiatrakami w Szwecji nie powstrzymuje inwestorów. Świadczy to tylko o tym, jak intratny jest to biznes. Pomo wielu odrzuconych projektów, w Szwecji trwa boom na energię wiatrową. Tej jest już trzy razy więcej niż pięć lat temu. A Szwecja staje się coraz większym eksporterem czystej energii. Problemem jednak jest to, że w wiatraki w Szwecji inwestują głównie zagraniczne firmy. SVT podaje za Svensk vindenergi, że do 2024 roku największymi udziałowcami w energetyce wiatrowej w Szwecji będą: Niemcy, Chiny, Szwajcaria, Norwegia i Holandia. Na lata 2016-2024 ok. 100 miliardów koron z inwestycji w energię wiatrową pochodzi z zagranicy. I to też budzi niepokój. Udział kapitału obcego urósł z 36% w 2016 do 66% w 2024. A to wpływa na bezpieczeństwo kraju. Pytanie nasuwa się bowiem, czy wpuszczanie do tak strategicznego sektora państwa autorytarnego jakim są Chiny jest mądrym przedsięwzięciem? Oscar Almén z Totalförsvarets forskninsinstitut przypomina, że zarówno Säpo jak i Försvarsmakten wymienia Rosję, Iran i Chiny jako kraje, które dopuszczają się wrogich działań wobec Szwecji. Wpuszczanie na jej terytorium chińskich firm sprawia, że mogą zdobyć krytyczne dane na temat spraw, które powinny być objęte tajemnicą. Wykupywanie przez Chiny szwedzkich firm otwiera im dostęp do zaawansowanych technologii. W ten sposób wzmacnia się zdolność militarną Chin. A do tego nie można zapominać o rosnącym ekonomicznym wpływie Chin, co było i może być wykorzystywane do wywierania nacisków w kwestiach politycznych.

Wesprzyj mnie:

Jeśli uważasz, że to co robię jest wartościowe, ciekawe i dostarcza Ci nowej wiedzy, to teraz możesz mnie wesprzeć w ramach:

buycoffee.to/szkicenordyckie

Źródła – walka z wiatrakami w Szwecji:

  1. Johan Zachrisson Winberg „Regeringen vill ge pengar till kommuner som bygger ny vindkraft”, svt.se, 13.03.2022. Dostęp: 14.03.2022, godz. 22:32.
  2. Johan Zachrisson Winberg, Hasse Burström „Kommuner stoppar 78 procent av alla vindkraftverk”, svt.se, 12.03.2022. Dostęp: 14.03.2022, godz. 22:46.
  3. Calle Elfström „Allt större utländskt ägande i svensk vindkraft”, www.svt.se, 16.03.2022. Dostęp: 16.03.2022, godz. 15:01.
  4. Randi Gitz „Tre frågor om: Kinesiskt ägande av vindkraft i Sverige”, www.svt.se, 16.03.2022. Dostęp: 16.03.2022, godz. 17:23.
  5. Randi Gitz „Ulla i Käymäjärvi välkomnar vindkraft: ”Blivit lovad bättre väg, telefoni och bredband”, www.svt.se, 16.03.2022. Dostęp: 16.03.2022, godz. 17:38.
  6. TT, Josefin Silverberg”Regeringen tillsätter snabbutredning om vindkraften”, svt.se, 6.04.2022. Dostęp: 6.04.2022, godz. 16:34.
  7. Karin Airaksinen „Olyckor i vindkraftverk: Det är inte samma marginaler som när det handlar om fl”, www.svt.se, 23.07.2022. Dostęp: 24.07.2022, godz. 14:48.
  8. Fredrik Eliasson „Vinge på vindkraftverk i Björkvattnet gick av – barnfamilj i området”, www.svt.se, 22.07.2022. Dostęp: 24.07.2022, godz. 15:18.
  9. Nellie Erberth, Maja Nilsson, Alfred Collin „Vindkraftverk på Hästkullen har rasat ihop”, www.svt.se, 16.07.2022. Dostęp: 24.07.2022, godz. 15:30.
  10. Rolf Lunneborg „Allvarliga brister i miljöarbetet stoppar vindkraftbygge i Viksjö”, www.svt.se, 14.10.2019. Dostęp: 24.07.2022, godz. 15:40.
  11. Rolf Lunneborg, Håkan Alamaa”Skjutning kopplas till vindkraftbygget i Viksjö”, www.svt.se, 29.11.2022. Dostęp: 24.07.2022, godz. 15:44.
  12. Rolf Lunneborg „Skulder till bolag med koppling till Hells Angels”, www.svt.se, 26.07.2020. Dostęp: 24.07.2022, godz. 15:48.
  13. Rolf Lunneborg „Kritik mot vindkraftparken i Viksjö – Projektet på väg att haverera!”, www.svt.se, 20.02.2020. Dostęp: 24.07.2022, godz. 16:01.
  14. Jasmin Akbarzadeh, Markus Hjortsman „Rotorblad till vindkraftverk i Tranås föll till marken”, www.svt.se, 2.05.2022. Dostęp: 24.07.2022, godz. 16:06.
  15. Johannes Tolf, Linda Mathillas „Tekniker på plats vid kollapsade vindkraftverket utanför Tranås”, www.svt.se, 3.05.2022. Dostęp: 24.07.2022, godz. 16:09.
  16. Jonas Tubbin „Vestas: Därför havererade vindkraftverket”, www.svt.se, 6.01.2016. Dostęp: 24.07.2022, godz. 16:17.
  17. Madeleine Harrati, Patrik Samuelsson „Vindkraftverk har kollapsat utanför Jörn – Mycket ovanlig händelse”, www.svt.se, 22.11.2020. Dostęp: 24.07.2022, godz. 16:19.
  18. Elias Liljeström „Orsaken till haveriet: Infästningen misslyckades”, www.svt.se, 15.01.2021. Dostęp: 24.07.2022, godz. 16:27.
  19. Elias Liljeström „Efter svenska turbinhaveriet – nu stoppas vindkraftverk i Norge”, www.svt.se, 15.01.2021. Dostęp: 24.07.2022, godz. 16:29.
  20. Maria Brändström „Efter kraschen – nu stoppas de andra vindkraftverken”, www.svt.se, 23.11.2020. Dostęp: 24.07.2022, godz. 16:35.
  21. Björn Ottosson „Boende om vindkraftshaveriet i Jörn: Fick höra att det lät som ett åskdunder”, www.svt.se, 23.11.2020. Dostęp: 24.07.2022, godz. 16:37.
  22. TT „Vindkraftverk i Piteå skenade och rasade efter haveri”, www.svt.se, 12.05.2020. Dostęp: 24.07.2022, godz. 16:39.
  23. Oscar Schau „Elbolagen: Elen kan bli dyrare än under förra vintern”, www.svt.se, 26.07.2022. Dostęp: 27.07.2022, godz. 14:16.
  24. Petra Hultman „Här är huset som är självförsörjande på el och värme”, 9.07.2022. Dostęp: 27.07.2022, godz. 14:32.
  25. Magnus Jiborn, Per Witalisson,
  26. Jeanette Lindeblad „El i syd 35% billigare med vindkraft till havs”, www.aftonbladet.se, 23.07.2022. Dostęp: 27.07.2022, godz. 15:29.
  27. Fredrik Israelsson „Varje vindkraftverk är en säkerhetsrisk”, www.svt.se, 6.03.2014. Dostęp: 27.07.2022, godz. 15:43.
  28. Mikaela somnell „Enorma elskillnaden – 6 783 procent dyrare i söder”, www.aftonbladet.se, 22.08.2022. Dostęp: 22.08.2022, godz. 20:11.
  29. Olof Svensson „S och C i bråk om vindkraftspark: Energinödläge”, www.aftonbladet.se, 30.08.2022. Dostęp: 3.09.2022, godz. 11:38.