Kategorie
Kraje nordyckie

Elise Ottesen-Jensen „Ottar” – pionierka szwedzkiej edukacji seksualnej

Elise Ottesen-Jensen „Ottar” urodziła się w konserwatywnej rodzinie. Jej mama była córką biskupa, ojciec pastorem. W domu, dzieciom nie wolno było śmiać się w niedzielę. Dorastała w czasach nacechowanych niewiedzą w kwestiach seksu i pożycia. I w czasach, gdy za edukację seksualną można było iść do więzienia. Jedyną legalną wówczas antykoncepcją była wstrzemięźliwość, na którą nie mogły liczyć kobiety zmuszane zaraz po zamążpójściu do stosunków, które wpuszczały je w tryb niekończącej się serii niechcianych ciąż. Bogate Szwedzki mogły liczyć na nielegalne, ale bezpieczne aborcje przeprowadzane przez lekarzy. Ubogie kobiety trafiały w ręce znachorów lub samookaleczeniami próbowały pozbyć się ciąży. Władze i Kościół dbały o to, żeby jakakolwiek rozmowa o przyjemności z seksu była obłożona poczuciem nieprzyzwoitości i grzechu. Kościół uważał, że seks powinien jedynie służyć płodzeniu dzieci. Większość społeczeństwa nie wiedziała jak działa biologia i jak dochodzi do zapłodnienia, ani jak zapobiegać niechcianej ciąży. Jak to się zatem stało, że osoba, która wyszła z takiego domu, urodzona w tych czasach, w dodatku Norweżka stała się pionierką szwedzkiej edukacji seksualnej?

Elise Ottesen-Jensen „Ottar” – pionierka szwedzkiej edukacji seksualnej Szkice Nordyckie Anna Dutka

Dzieciństwo Elise Ottesen-Jensen „Ottar”

Elise Ottesen urodziła się 2 stycznia 1886 w Højland (Rogaland), które dzisiaj są przedmieściami Stavanger. Była 17 dzieckiem, matka w sumie urodziła 22, z czego 18 dożyło dorosłości. Kiedyś zobaczyła wszystkie poporodowe blizny u matki, które sprawiły, że tak bała się ciąży, że bardzo długo wzbraniała się przed zamążpójściem.

W domu Elise Ottesen czytało się, ale rzeczy, które raczej zamykały na świat: „Misjonstidende” i konserwatywną „Morgenbladet”. Tego typu prasa nie zachęcała do dyskusji. Ale dziewczyna przyjaźniła się z sąsiadami, u których na półkach można było znaleźć coś więcej niż Biblię. Czyta tam o rzeczach, o których nigdy by się nie dowiedziała w swoim religijnym domu, na przykład o „nowoczesnym modelu”, który oznacza równouprawnienie i prawa wyborcze dla wszystkich.

Ojciec słabo sobie radził z utrzymaniem rodziny. Unikał płacenia podatków. Elise Ottesen w wywiadach, które udziela przedstawia go jednak zawsze w dobrym świetle. Mówi, że miała wspaniałe dzieciństwo w domu, w którym czuła się kochana. Opowiada o ojcu, który zabawiał rodzinę śpiewem i grą.

Ale ten jasny obrazek z beztroskiego dzieciństwa przyćmiewają informacje, które udaje się dzisiaj zebrać. Wciąż żyją w Norwegi ludzie, którzy mają krewnych pamiętających rodzinę Ottesen. W rejestrach policyjnych można znaleźć raport, w którym odnotowano, że ojciec Elise został oskarżony o molestowanie seksualne służącej, do której zakradł się nocą i podniósł kołdrę, pod którą spała dziewczyna. Składając zeznania usprawiedliwiał się, że wszedł do pokoju służącej, żeby nakręcić zegar.

Cieniem na dorastaniu Elise kładzie się też historia jej młodszej siostry, która w wieku 16 lat zaszła w ciążę z najmłodszym synem sąsiada. Ojciec wysłał córkę samą za granicę, żeby ochronić rodzinę przed hańbą. Nikt jej jednak nie wyjaśnił, że jest w ciąży a dziewczyna była przerażona rosnącym brzuchem. Musiała urodzić dziecko, które od razu jej zabrano i oddano do adopcji. Elise Ottesen uważała, że trzeba walczyć o inny rodzaj moralności, która bierze pod uwagę człowieka i jego uczucia.

Elise Ottesen kariera zawodowa

Sytuacja finansowa w domu sprawiła, że Ottesen nie może być tym kim chce. W pierwszej kolejności wykształcenie powinni zdobyć bracia. Jest 1903, Elise ma 17 lat, gdy rozpoczyna studia medyczne w Bergen z zamiarem zostania dentystką. Wieczory spędza na namawianiu kobiet do wstąpienia do związków zawodowych. Widzi, że stoją przecież przy tych samych maszynach w fabrykach, ale dostają dużo niższe pensje od mężćzyzn. Jest mocno pod wpływem idei norweskiego syndykalisty Martina Tranmaela. W Bergen organizuje w sieć pracownice branży tekstylnej i pomoce domowe i tworzy Dyskusyjny Klub Kobiet. W jednym z wywiadów opowie, jak agitowała pewnego dnia pod fabryką. Był zimny lutowy wieczór, a właściciel fabryki wylał na nią przez okno wiadro wody.

Eksplozja w 1907 w uczelnianym laboratorium sprawi, że Elise traci palce. To, że nie będzie mogła grać jeszcze lepiej na pianinie, to teraz jej najmniejszy problem. Szybko musi dostosować swoje plany życiowe do nowych okoliczności i robi kursy stenografii i pisania na maszynie w Solbers handelsskola w Trondheim. Nauczy się stenografii w kilku językach a robi to tak dobrze, że wkrótce może jej uczyć. Przez jakiś czas pracuje jako sekretarka w Trondheim. Nie była to jednak praca jej marzeń. I niedługo potem postawi pierwsze kroki w dziennikarstwie. Najpierw pracuje dla radykalnej „Nidaros”, potem w socjaldemokratycznej „Ny tid”, a po przeprowadzce do Bergen w „Arbeidet”. W swoich tekstach porusza kwestie kobiet, sprawy społeczne i politykę.

Lepsza jest miłość bez dzieci, niż dzieci bez miłości

W Szwecji rozpoczyna się rewolucja robotnicza. Przez kraj przechodzi fala protestów. Nie ma jednak wśród postulatów demonstrantów kwestii dotyczących życia seksualnego. Pojawiają się jednak pierwsze próby zwrócenia na nie uwagi publicznej. Lekarka Karolina Wideström, Alma Sundquist, Ada Nilsson i Andrea Andreen poruszają kwestie seksu, ale w kontekście prostytucji, domagają się lepszych warunków społeczno-ekonomicznych i zmiany postrzegania seksu. Przełomem w debacie publicznej będzie wystąpienie Hinke Bergegrena.

7 kwietnia 1910 przywódca socjalistów Hinke Bergegren ma odczyt pt. „Kärlek utan barn” (Miłość bez dzieci), który przejedzie do historii ruchu na rzecz emancypacji seksualnej w Szwecji. Po raz pierwszy mówi publicznie o tym, że ciało służy też przyjemności i zachęca do używania „kordonów”. Ale przede wszystkim nagłaśnia przypadki kobiet, które głód i rozpacz skłoniła do zabicia własnych dzieci. Opowiedział o mężczyźnie, który tuż po Wielkim Strajku w 1909 traci pracę. W tym czasie jego żona oczekiwała kolejnego dziecka, a on sam zrobił dziecko innej kobiecie. I pyta publicznie, czy rzeczywiście chcemy żyć w takim świecie i czy jest nasza zgoda na taki świat?

Hinke Bergegren mówi o podwójnej moralności, która skazuje na więzienie kobiety, które w bezsilności zabijają nowo narodzone dzieci a pozostawia bezkarnymi ich gwałcicieli. Polemizuje też po raz pierwszy publicznie z postrzeganiem seksualności kobiet odnosząc się do tekstu norweskiego pisarza, który twierdził, że „więcej siły jest przecież w liście niż w kopercie”, a takie postrzeganie pożądania kobiet i mężczyzn służyło potem usprawiedliwianiu przestępców seksualnych. Hinke krytykował wychowywanie młodych dziewczyn do roli „martwego aparatu”, bo tym staje się według niego kobieta, która nie ma pojęcia o seksie i nie wie, czym jest pożądanie. Elise Ottesen będzie działać właśnie w duchu Hinke Bergegrena podkreślając wolność seksualną kobiet.

Kościół szwedzki wściekły i szybki

Kościół i konserwatywne elity szwedzkie od razu odpowiadają kontratakiem. Są wściekli i szybcy. Tego samego 1910 roku, zaledwie 2 miesiące po wystąpieniu Hinke Bergegrena riksdag przyjmuje propozycję, która staje się podstawą ustawy zwanej potem „lex Hinke”, „ustawą antykoncepcyjną” czy „lex Thyrén” od nazwiska jej pomysłodawcy. Odtąd rozpowszechnianie środków antykoncepcyjnych, a nawet wiedzy o nich jest karane grzywną lub więzieniem. To prawo będzie funkcjonować aż do drugiej wojny światowej. To z tą ustawą walczy potem zaparcie Elise Ottesen.

Elise Ottesen rewolucjonizuje dziennikarstwo sportowe

Od 1912 Elise Ottesen pracuje już na cały etat jako dziennikarka. Dostaje nowe dziennikarskie zlecenie. Pojedzie na Olimpiadę do Sztokholmu w 1912, podczas której Norwegia wystąpi po raz pierwszy jako niepodległe państwo. Ottesen pracuje jednak zupełnie inaczej od swoich kolegów po piórze. Od wydarzeń na głównej płycie dużo bardziej interesuje ją to, co rozgrywa się zza kulisami. Stworzy podwaliny dziennikarstwa sportowego, które nigdy wcześniej nie istniało. Uważała, że zbyt dużo uwagi poświęca się wynikom i polowaniu na sekundy. Olimpiada powinna według niej mieć inny, wyższy cel. Powinna pokazywać braterstwo i promować zdrowy styl życia a nie wyłącznie konkurencję.

1913 Norweżki zdobywają prawa wyborcze

W tym samym roku, w którym Norweżki uzyskują prawa wyborcze Elise Ottesen poznaje miłość swojego życia. Albert Jensen – agitator, pacyfista, przywódca ideologiczny i główna postać ruchu syndykalistów stanie się dla niej uniwersytetem zaangażowania politycznego. Jak opowiada Gunilla Thorgren autorka książki „Ottar och Kärleken” (Ottar i Miłość) w audycji szwedzkiego radia publicznego P3 Historia pt.”Elise Ottesen Jensen – sexuell frihet, syndikalism och sedlighetsbrott” wiele osób o poglądach lewicowych płaciło za nie pobytem w więzieniu. Sytuacja polityczna tuż przed odzyskaniem przez Norwegię niepodległości była napięta, a Albert wędrował wzdłuż granicy z Norwegią i namawiał szwedzkich żołnierzy, żeby nie strzelali do swoich norweskich braci. Z tego powodu został skazany na więzienie, przed którym ucieka do Norwegii.

Elise Ottesen zostanie silnym głosem syndykalistów, do których przyciągnęło ją coś więcej od miłości do męża. Docenia wartości praktykowane na co dzień w ruchu: wolność, równość i braterstwo. W „Arbetaren”, gdzie potem oboje pracują, takie samo wynagrodzenie miał redaktor naczelny i goniec.

Elise Ottesen mierzi bycie „Panią Jensen”. Wybiera przydomek „Ottar” i odtąd tak właśnie podpisuje swoje teksty i pod tym przydomkiem staje się sławna i rozpoznawalna w całym kraju. W czasach wikingów Ottar był znaczącą postacią, odkrył nowe drogi morskie, między innymi jako pierwszy dopłynął na Nordkapp. Taki przydomek pasował do kobiety, która podąża swoją drogą.

Elise Ottesen-Jensen „Ottar” debiutuje w politycznej debacie poświęconej przestępcom seksualnym

Gdy w 1914 opinię publiczną poruszy sprawa pedofila ze Stavanger, który zgwałcił dwuletnią dziewczynkę i zaraził ją chorobą weneryczną, Ottar po raz pierwszy zabiera głos w debacie politycznej dotyczącej spraw seksu. Sprawca gwałtu został skazany na zaledwie 8 lat więzienia. Oburzenie w społeczeństwie jest ogromne. To wówczas pojawiły się głosy zwolenników kastracji przestępców seksualnych. O dziwo Elise Ottesen-Jensen „Ottar” jest przeciwniczką takiego rozwiązania. Skłania się raczej za zsyłką przestępców seksualnych na wyspę, gdzie powinni przebywać odizolowani od reszty społeczeństwa oddając się rolnictwu i pracom w ogrodzie. W ten sposób społeczeństwo byłoby przed nimi chronione, a skazańcy mogliby oddać się wartościowym i pożytecznym zajęciom. Jej pomysł zostaje wyśmiany.

Ucieczka do Danii

Podczas pierwszej wojny światowej, w 1915 Albert Jensen zostaje oskarżony o działalność rewolucyjną. Para ucieka z Norwegii do Danii, gdzie przebywa nielegalnie. Pieniądze ledwie wystarczają im na przetrwanie. Mieszkają w Kopenhadze. Elise spotka się ze swoją siostrą, która nigdy nie pogodziła się z odebraniem jej dziecka. Razem z mężem dalej prowadzą swoją działalność polityczną. Elise staje się cennym źródłem informacji dla ruchu robotniczego. Przy ich stole kuchennym spotykają się działacze lewicowi z wszystkich zakątków Europy. Elise zachodzi w ciążę, niestety dwa dni po urodzeniu traci dziecko. Dowiaduje się też, że nigdy już nie będzie mogła mieć dzieci. Nigdy się z tym nie pogodzi.

Ich polityczne zaangażowanie sprawia, że są pod stałą obserwacją policji. Jako syndykalista, osoba wspierająca norweską partię pracy Albert zostaje oskarżony o szpiegostwo. W styczniu 1919 pod eskortą policji i ze stemplem wyrzuconych z kraju, jadą przez cieśninę Sund do Szwecji. Po drugiej stronie granicy już czeka na niewygodną politycznie parę policja. Gdy przyjeżdżają do kraju Elise wygląda jak wrak, wychudzona, z wyraźnymi śladami depresji, o której nigdy nikomu nie opowiadała. Po prostu zażywała proszki.

Elise Ottesen-Jensen „Ottar” rewolucjonizuje sposób pisania o sprawach kobiet

Szwecja lat 20. XX wieku, to kraj, który jeszcze sporo czeka zanim zostanie wdrożony projekt „Domu Ludu” – folkhemmet. Do Sztokholmu ściągają ludzie za pracą. Zatrudniają się w tutejszej fabryce lub jako służba w domach bogatych mieszczan. Z braku mieszkań przekształca się sale gimnastyczne w tymczasowe pomieszczenia mieszkalne. Wprawdzie warunki życia są tragiczne, ale politycznie zachodzą pewne pozytywne zmiany. Między innymi zostaje wprowadzone równe prawo wyborcze dla kobiet i mężczyzn. Wprawdzie wciąż jest obarczone pewnymi ograniczeniami, ale w chwili obecnej większość społeczeństwa wreszcie może głosować.

Po przyjeździe do Szwecji Elise i Albert dzięki kontaktom z ruchem lewicowym dostają pracę w prowadzonej przez SAC (Sveriges Arbetares Centralorganisation) gazecie „Arbetaren”, gdzie Albert szybko awansuje na redaktora naczelnego. To ta sama gazeta, w której młodziutki Stig Dagerman pozna swoją żonę (Więcej w: „Niemiecka jesień” – Stig Dagerman). Syndykaliści w tym czasie skupiają się na organizacji ruchu związkowego, a działają poprzez agitacje, bojkot i protesty. I to jest język, który pasuje zbuntowanej i odważnej Norweżce. Elise Ottesen-Jensen „Ottar” zostaje mianowana redaktorką „Kvinnan och hemmet” (Kobieta i dom) – stron poświęconych kwestiom kobiet na łamach „Arbetaren”. W latach 1922-1924 totalnie zrewolucjonizuje pisanie o sprawach kobiet w tej gazecie.

Zamiast publikować przepisy na niedzielne obiadki i porady w stylu: jak wywabić plamę na obrusie wprowadza zupełnie nowy ton. Upomina się o to, żeby ruch robotniczy wreszcie zainteresował się losem kobiet. Bo powinien być według niej ruchem ludzi, a nie wyłącznie ruchem mężczyzn. „Kobieta i walka klas”, „Matka jako agitatorka”, „Kobiety organizujcie się” – to kilka z tytułów jej artykułów.

Nielegalna edukacja seksualna w Szwecji

Dzięki swojej działalności publicystycznej i książkom, które pisze Elise Ottesen-Jensen „Ottar” staje się rozpoznawalną osobą. Już w jej pierwszych tekstach publicystycznych daje się odczuć ton krytyki pod adresem kobiet z wyższej klasy i kościoła. Jeździ po Szwecji z wykładami i seminariami. Pierwszy z nich wygłosi w Folkets hus w Grängesber w 1923 roku. Zachwycone tłumy przyciąga charyzmatyczna kobieta, która po raz pierwszy głośno mówi o sprawach alkowy. Przy okazji agituje na rzecz obalenia tzw. ustawy płciowej, która zakazuje aborcji, antykoncepcji i edukacji seksualnej. Przyciągała tłumy kobiet, które zwabiały plotki o wykładach, podczas których opowiada się o sposobach na zmniejszenie liczby dzieci. Ale Elise Ottesen uświadamia sobie, że nie wystarczy naświetlać publicznie problem.

Zwraca się o pomoc do postępowych lekarzy. Ottar szkoli się za granicą a doktor Anton Nyström wytłumaczy jej, jak używać kapturki dopochwowe. W walizce, którą ze sobą wszędzie zabiera zawsze je ma. W czasie 5 lat Ottesen rozda nielegalnie 1 800 kapturków dopochwowych. Łamie tabu i prawo.

W latach 20. XX wieku Elise Ottesen-Jensen „Ottar” angażuje się w sprawy również poza Szwecją. W 1928 bierze udział w pierwszym kongresie World League for Sexual Reform, która jednoczy aktywistów walczących na rzecz dostępu do edukacji seksualnej, antykoncepcji i prawa do aborcji.

Podczas odczytów Elise towarzyszy Anna Riwkin z kamerą. Jeżdżą obie do rodzin, których nie stać na przyjazd na wykłady. Niełatwo było wtedy być kobietą. Te żyły w nieustannym strachu przed życiem seksualnym. Za aborcję karano więzieniem. W Szwecji panuje głód, rodzi się wiele dzieci i nie wiadomo jak się nimi opiekować. A kobiety nie znają swoich praw. Pytają, czy muszą współżyć kilka razy w tygodniu, czy mąż może się z nimi rozwieść, jeśli odmówią współżycia.

Mężczyźni pomagają kobietom

Po Sztokholmie krążą kobiety, które drutem do robótek ręcznych próbowały pozbyć się ciąży. Ottar przekazuje im kontakty do lekarzy, którzy nielegalnie, ale bezpiecznie dokonują aborcji m.in. do Joyce Leunbach – lidera duńskiej edukacji seksualnej, który za swoją pomoc kobietom trafi w końcu do więzienia. Gdy po 3 miesiącach zostaje wypuszczony witają go przed bramą więzienną z transparentami i podziękowaniami.

Statystyki z tego czasu są twarde i bezlitosne. Takie są też dane o żniwach jakie zbierają nielegalne aborcje. Na 1 200 kobiet, które zmarły wskutek powikłań podczas nielegalnych aborcji, aż 100 w ogóle nie była w ciąży. Strach przed niechcianą ciążą zabija bezlitośnie.

Prawo do aborcji z powodów medycznych jest zapisane w szwedzkim prawie. Ma służyć utrzymaniu narodu w zdrowiu poprzez usuwanie nieprawidłowo wykształconych płodów. Elise Ottesen skupia się jednak na kwestiach społecznych i ekonomicznych. Uważa, że złe warunki mieszkaniowe też powinny dawać kobiecie prawo do aborcji.

Ottesen wydaje zbiór opowiadań „Människor i nöd” (1932, Ludzie w potrzebie), gdzie opisuje historie spotkanych kobiet. Działalność Elise Ottesen- Jensen „Ottar” wzbudza zainteresowanie policji, która ostrzega ją czym grozi poruszanie tematów antykoncepcji. Nie tylko miała odwagę o niej rozmawiać, ale też w latach 30. XX w. zakłada istniejący do dzisiaj Riksförbundet för sexuell upplysning. Zostaje przewodniczącą RFSU. Nadal jeździ z wykładami, ale pracuje też w laboratorium, które zajmuje się opracowywaniem testu ciążowego, prowadzi też gabinet zdrowia seksualnego.

Była odważną, wkurzoną i poruszoną kobietą. Wprost mówiła o tym, co uważała za słuszne” – Maria Andersson z RFSU.

Elise Ottesen-Jensen „Ottar”, „Tala om sex”, szwedzki dokument, z 2018, reż. Astrid Ohlsén

Spotkanie dwóch wielkich kobiet

Na artykuły w „Arbetaren” odpowiada czytelniczka, która nie zgadza się z Elise. Uważa, że kobiety nie powinny działać na własną rękę. Przeciwnie podkreśla, że kobiety i mężczyźni powinni wspólnie brać udział w walce. W swoim liście, który podpisuje imieniem Helga, dodaje, że tym, czego kobiety mają dosyć, to przepijanie wynagrodzeń przez mężów.

Styl, twardość i odwaga, jakie wybrzmiewają z tych słów krytyki sprawiają, że Elise Ottesen- Jensen „Ottar” składa Heldze propozycję pracy. Takiej właśnie redaktorki szukała dla stron kobiecych w „Arbetaren”. Helga stanie się później pisarką, sławną jako Moa Martinson. W Elise znajduje pierwszą mentorkę.

Obie piszą o prawach kobiet do własnego ciała, o niechcianych ciążach i socjalistycznym wychowywaniu dzieci. Elise lansuje wszystkie feministyczne kwestie. Wszystko począwszy od prawa do równych płac, prawa do aborcji, środków antykoncepcyjnych. Uważa, że należy edukować społeczeństwo w temacie chorób wenerycznych, należy mówić o prostytucji. W swoich artykułach podkreślała, że kobiety powinny mieć dostęp do bezpłatnej aborcji przeprowadzanej w bezpiecznych warunkach przez lekarzy. Pisała, że współczesna kobieta nie ma praw do własnego ciała, popierała prawo do aborcji z powodów ekonomicznych, czy społecznych. Traktowała aborcję za ostateczność, uważała, że niechcianym ciążom powinno się zapobiegać drogą edukacji seksualnej i dostępu do antykoncepcji. Ale sekretarz redakcji „Arbetaren” Ragnar Casparsson uważa, że na dotychczas lekkich stronach gazety za dużo mówi się o sprawach kłopotliwych. A poza tym zbyt dużo kosztuje korygowanie błędów Helgi i norweskiego Ottar.

Casparsson postanawia, że nic bez jego zgody nie może być publikowane na stronach dla kobiet. Tak wprowadzono cenzurę. Helga pisze bardzo odważny i krytyczny list, w którym nie przebiera w słowach pod jego adresem i tym samym traci pracę. Czy rewolucja ma zależeć od błędów ortograficznych? Zastanawia się Elise i późną jesienią 1924 opuszcza gazetę. Albert w geście solidarności idzie za żoną.

Dostęp do aborcji to kwestia klasowa

W Ålsten tworzą wspaniały dom z wielkim ogrodem do wypoczynku. To otwarty dom, do którego ściągają czołowi syndykaliści, jest w nim pełno intelektualistów, działaczy, uchodźców z Rosji. Ottar i Albert są szczęśliwą parą o silnej pozycji politycznej. Elise zarabia na tłumaczeniu literatury robotniczej z angielskiego. Pisze też. Swoje krytyczne stanowisko pod adresem panującej moralności seksualnej opisze w broszurce „Ovälkomna barn” (1926, Niechciane dzieci) i „Könslagarnas offer” (1928, Ofiary prawa płci).

Ottar w swoich publikacjach podkreśla podwójną moralność władz, które doskonale zdają sobie sprawę, że zamożna część społeczeństwa poradzi sobie z dostępem do nielegalnej antykoncepcji czy aborcji. Zakaz uderza w ubogie kobiety, zmuszane w ten sposób do rodzenia niechcianych dzieci, których nie są w stanie wyżywić i wychować.

Elise prowadzi RFSU. Organizacja ma biuro na Regeringsgatan z mroczną klatką schodową, którą trzeba pokonać wspinając się na górę. Coraz więcej osób przychodzi po porady. Ale Elise jest niezadowolona. Najważniejszą dla niej kwestią była walka o prawo do aborcji z powodów ekonomicznych, społecznych. Największymi przeciwnikami aborcji byli konserwatywni lekarze i księża. Szuka poparcia i sprzymierza się z postępowymi lekarzami: z doktorem Gustavem Jonssonem, Skå-Gustav – który zmienia sposób patrzenia na politykę prorodzinną.

Lata 30. XX w.

Lata 30. XX wieku są pasmem osobistych porażek Elise Ottesen- Jensen „Ottar”. Albert zakochuje się w 30 lat młodszej kobiecie, z którą będzie utrzymywał kontakty przez 10 lat małżeństwa z Elise. Pewnego dnia Elise ma wypadek samochodowy. Zwierza się potem młodemu lekarzowi, który zajmuje się nią w szpitalu, że próbowała sobie odebrać życie. Życzliwa rozmowa pomaga jej się pozbierać. I pomaga podjąć decyzję o opuszczeniu męża.

Edukacja seksualna trafia do szwedzkich szkół

O ile w latach 30. Elise Ottesen-Jensen „Ottar” odbierana jest wciąż jako osoba kontrowersyjna, to w latach 40. następuje widoczna zmiana. Lata pracy nad zmianą opinii publicznej i jej charyzmatyczna osobowość wreszcie przynoszą efekty. Od 1942 roku Elise Ottesen-Jensen „Ottar” prowadzi pierwsze lekcje wychowania seksualnego w szkołach. Pomaga politycznym i żydowskim uchodźcom. Zbiera pieniądze z Fundacji Einsteina, żeby pomóc prześladowanych lekarzom dostać się do Szwecji. Przeciwko temu zaprotestuje Związek Lekarzy Szwedzkich (Więcej w: „W Lesie Wiedeńskim wciąż szumią drzewa” Elisabeth Åsbrink) W Szwecji mówi się o projekcie państwa dobrobytu dla wszystkich. Elise w Grand Hotelu organizuje spotkanie dla osób zaangażowanych w kwestie edukacji seksualnej.

Elise Ottesen-Jensen „Ottar” działa w kraju i angażuje się na arenie międzynarodowej. W 1953 powstaje International Planned Parenthood Federation (IPPF). Ottar zostaje prezydentem organizacji na region Europa – Afryka. W wieku 73 lat zostanie prezydentem całej organizacji. Ze stanowiska odejdzie dopiero w 1963, po latach aktywnej pracy, nieustannych podróżach po świecie. Edukacja seksualna staje się obowiązkowa w szwedzkich szkołach w 1955.

Rewolucja seksualna

W latach 60. zostaje przeprowadzone duże badanie życia seksualnego Szwedów, które pokazuje, że w tych lekcjach jest zbyt wiele techniki a za mało uczuć. 48% respondentów chciałoby wiedzieć jak okazać sobie czułość.

Ludzie nie chcą iść jak automaty do łóżka, ludzie chcą przytulać się, obejmować” – opowiada Ottar w jednym z wywiadów.

W latach 60. Szwedki musiały jeździć do Polski, żeby przeprowadzić aborcję.

Elise Ottesen-Jensen zmarła 4 września 1973 roku w Sztokholmie, zaledwie kilka miesięcy przed wprowadzeniem w Szwecji prawa do wolnej aborcji w 1974.

W 2015 roku, na uniwersytecie w Stavanger, gdzie wszystkie budynki noszą nazwy znanych mężczyzn, nowy budynek nazwano imieniem Elise Ottesen-Jensen „Ottar”.

45 lat po śmierci Ottar redakcja „Arbetaren” ufundowała nagrodę imienia Ottar – Ottarpriset, żeby zachęcać do dalszej walki o bliskie jej kwestie. Po raz pierwszy nagrodę wręczono w rocznicę urodzin Ottar, 2 stycznia 2018.

Tymczasem w Polsce, XXI wiek

  • W szkołach zamiast edukacji seksualnej są lekcje religii.
  • Według raportu „Contraception Atlas 2019” Polska jest ostatnim krajem europejskim pod względem dostępności antykoncepcji.
  • 22 października 2020 r. upolityczniony Trybunał Konstytucyjny orzekł, że przeprowadzenie aborcji z powodu ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej zagrażającej jego życiu choroby jest niezgodna z konstytucją.
  • W całym kraju i za granicą trwa Strajk Kobiet.
Ogólnopolski Strajk Kobiet

Wesprzyj organizacje i ludzi działających w duchu Elise Ottesen-Jensen „Ottar”

Aborcyjny Dream Team
Dziewuchy Dziewuchom
Federacja na Rzecz Kobiet i Planowania Rodziny
Go Heathy Girl
Kasia Koczułap (Co z tym seksem)
Marsz Dla Bezpiecznej Aborcji
Ogólnopolski Strajk Kobiet
Partia Razem
Sylwia Spurek: strona www, Instagram, Facebook, Twitter.

Wspieraj ludzi i firmy, które wsparły Strajk Kobiet:

Wspieraj media, które rzetelnie informują o wartościach bliskich Ottar:

  • OKO.press – Fundacja Ośrodek Kontroli Obywatelskiej OKO

Pozostałe źródła niewymienione w tekście, z których korzystałam:

  1. Astrid Ohlsén „Tala om sex – Ottars liv” – szwedzki film dokumentarny z 2018. Film można bezpłatnie obejrzeć na platformie www.svtplay.se.
  2. Sverigesradio.se, P3 Historia, „Elise Ottesen Jensen – sexuell frihet, syndikalism och sedlighetsbrott”.
  3. Artykuł autorstwa Hjördis Levin na stronie Riksarkivet.
  4. RFSU – „Ottar – pionjären i svensk sexualupplysning”.