Kategorie
Literatura nordycka

Ty pierwszy, Max – Leena Parkkinen

Toulouse-Lautrec  odnalazłby w Parkkinen sprzymierzeńca w opowiadaniu o świecie kurtyzan, burdelmam, prostytutek z przedmieść Paryża. Podczas, gdy uwzniośla „przechodzone kobiety” robiąc z nich pierwsze damy czerwonej dzielnicy, Parkkinen oddaje hołd ludziom nie mieszczącym się w kanonie człowieka doskonałego: kobiecie z kośćmi jak guma, kobiecie o nogach niczym słoń czy wreszcie braciom syjamskim ze wspólną wątrobą.

Uwielbiam takie podróże w czasie do mojego ukochanego XIX wieku, bo podobnie do bohaterów „Midnight In Paris” Woody Allena tęsknię do poprzedniej epoki. Parkkinen pokazuje jednak jej ciemniejsze strony, to czego lukr tkliwych wspomnień pokrywa tak grubą warstwą, że trudno spod niej dostrzec, że świat na przełomie XIX i XX wieku był światem czarno-białym, światem, w którym miało się jedną, z góry narzuconą urodzeniem drogę. I do tego świata, bez cienia zakłamania zaprasza Parkkinen. To trudna podróż, trudna, tak jak rozmowa w cztery oczy, gdzie ma się sobie powiedzieć całą i również tę bolesną prawdę. Głównymi bohaterami są bracia syjamscy, rubaszny, nie stroniący od alkoholu, kobieciarz Max i nieco mniej udany, nieśmiały, żyjący w cieniu brata Izaak. Matka chłopców oddaje na wieś do dziadków, bo tak nieudani synowie, nie mogą burzyć idylli mieszczańskiej rodziny. Dziwactwo chłopców stanie się wkrótce ich jedyną szansą na przeżycie. Najpierw ciotka sprzeda ich fotografowi, żeby za kilka otrzymanych monet kupić sobie wymarzony kapelusz. Potem przez całe życie kalectwo braci będzie ich kapitałem, źródłem utrzymania. Trafią do cyrków, w których będą odgrywać przeróżne role, wystawiając swoje kalectwo na widok złaknionej odmienności widowni.

Chłopcy opuszczeni przez matkę, dla której widok synów był zbyt trudny do zniesienia, żeby darzyć dzieci miłością, trafią pod opiekuńcze skrzydła jeszcze dziwniejszych od siebie kobiet. Te odrzucone przez społeczeństwo kobiety – w ich obecności czują się normalnie. Świat kalek otwiera przez Maxem i Izaakiem drzwi do akceptacji. Wkrótce, to co jest pod drugiej stronie tego świata zaczyna budzić sprzeciw i obrzydzenie czytelniczki. Tak, jak fotograf, który robi interes na sprzedawaniu zdjęć osób niepełnosprawnych, właściciele cyrków, objazdowych aren, na których główne skrzypce grają wszelkiego rodzaju dwugłowe istoty, ludzie bez rąk, bez nóg.

W świecie Maxa i Izaaka czasem pojawiają się osoby przez społeczeństwo określane normalnymi, których świat wydaje się być jednak dużo mniej normalny od świata, w którym żyją bracia syjamscy. To świat Iris, młodej Rosjanki, którą prosto z ulicy bierze bogaty fiński przedsiębiorca, żeby z niej zrobić sobie ładną żonę. Kobieta przywykła do losu ulicznicy nie potrafi odnaleźć się w świecie przepychu. Okrywające ją futra, biżuteria nie potrafią zatuszować jej pochodzenia. Iris ciągnie podświadomie do świata Maxa i Izaaka, do świata, w którym była sobą, była akceptowana. Parkkinen odważnie podpuszcza Iris do walki. Kobieta nie zostanie gotową na wszystko kurą domową, czekającą wiernie na męża. Przeciwnie. Szasta pieniędzmi, zdradza męża, uwodzi innych mężczyzn, wreszcie gardzi swoim wybawicielem. Nie jest w stanie udźwignąć swojego losu. Gdy rozmawiałam o tej postaci ze znajomymi, u wszystkich wzbudzała niechęć. Według mnie jednak Parkkinen ją wybroniła, pokazując na jej przykładzie los dziewiętnastowiecznych kobiet: dam lub dziwek. W tym czasie Paryż stoi przed obrazem Olimpii i wyśmiewa artystę, który odważył się wprowadzić na salony nagą dziwkę. Nawet dobre urodzenie nie ratowało kobiet od złego losu, mogły jak Tonia Buddenbrook (Więcej w: Buddenbrookowie. Dzieje upadku rodziny – Tomasz Mann) stracić majątek i część w oczach społeczeństwa swoich czasów, trafiając na łowcę posagów. Kobiety w tych czasach kupowało się albo jak Iris prosto z ulicy, dla kaprysu inwestując pieniądze dla ładnej kobiety, od której wymagało się wyłącznie, żeby leżała i pachniała lub handlowało się kobietami o pieniądze, jakie wraz z nimi wchodziły w inwentarz małżeński.

Ta książka nie należy do lekkich lektur, tym bardziej chylę czoło, bo jest debiutem. Będę z zainteresowaniem czekać na kolejną powieść Leeny Parkkinen.

Ty pierwszy, Max., Leena Parkkinen, Świat Książki, Warszawa 2011. Z fińskiego przełożył Sebastian Musielak.